مطالعۀ تطبیقی نقوش تزیینی مرکزگرا و شیوۀ اجرای آن در هنر بلوچی‌دوزی ایران و پاکستان

بلوچی‌دوزی یکی از مهم‌ترین هنرهای قومی بلوچ است که توسط زنان بلوچ سرزمین‌های ایران و پاکستان اجرا می‌شود. وجود مرزهای مشترک و وسعت جغرافیایی مناطق بلوچستان ایران و پاکستان، علاوه بر آن‌که باعث تداوم میراث‌های قومی مشترکی در میان بلوچ‌های ساکن در این نواحی گردیده ‌است، تفاوت‌هایی هرچند اندک را نیز در فرهنگ و سنت‌های قومی آن‌ها رقم زده است. این موضوع در هنر سوزن‌دوزی به مثابه یکی از مهم‌ترین و فراگیرترین هنرهای قومی رایج در این نواحی، به صورت طراحی و اجرای نقوش مختلف قابل مشاهده ‌است. پژوهش حاضر که با هدف مطالعۀ شیوۀ طراحی نقوش سوزن‌دوزی بلوچستان ایران و پاکستان انجام گردیده‌ است، به‌دنبال تبیین مسئلۀ تفاوت‌ها و تشابهات موجود در شیوۀ طراحی نقوش بوده و در پی پاسخگویی بدین پرسش اساسی است که: نقوش تزیینی در هنر بلوچی‌دوزی چه ویژگی‌هایی دارند و چه تفاوت‌ها و تشابهاتی میان شیوۀ اجرا و طراحی آن‌ در سرزمین‌های ایران و پاکستان وجود دارد؟ بدین منظور تعدادی از نقوش مرکزی که محور پردازش سایر نقوش می‌باشند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. برای رسیدن به نتیجه‌ای بهتر، ترکیب چهار نقش تزیینی مرکزگرا و شیوۀ اجرای آن‌ها در ایران و پاکستان به روش تحلیلی - تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های این پژوهش حکایت از آن دارد که تکنیک دوخت بر روی پارچه یعنی تارکش‌بودن در سوزن‌دوزی پاکستان و تارشماربودن در سوزن‌دوزی بلوچ ایران از موثرترین عوامل در ایجاد افتراق میان نقوش سوزن‌دوزی بلوچی در این نواحی است. گسترش نقوش از بخش مرکزی طرح، هندسی بودن، متقارن‌بودن و کاربرد هفت رنگ سنتی در رنگ‌پردازی نیز از مهم‌ترین تشابهات موجود در بلوچی‌دوزی ایران و پاکستان است.

a comparative study of centripetal motifs and of their performance in balouchi-douzi in iran and pakistan

balouchi embroidery is one of the most important ethnic arts produced by balouchi women, residing in iran and pakistan. the shared borders and the geographical extent of balouchistan regions in iran and pakistan have not only guaranteed the continuity of common ethnic heritage among balouchi people living in these areas but also created diversity, even if small, in their ethnic cultures and traditions. this topic in the art of needlework, as one of the most important and widespread ethnic arts in these areas, can be discussed in the form of designs and implementation of various motifs. this research, conducted with the aim of studying design methods of embroidery patterns in balouchistan regions, both in iran and pakistan, has sought to explain the differences and similarities in the pattern design methods. furthermore, it tries to answer these basic questions: what are the characteristics of decorative motifs in the art of balouchi embroidery? what are the differences and similarities between their implementation and designs in regions of iran and pakistan? for this purpose, a number of centripetal motifs, which are the focus of processing other motifs, have been examined. in order to achieve a better result, the combination of four centripetal decorative roles and their implementation method in iran and pakistan have been analyzed in an analytical-comparative way. the findings of this research have indicated that the techniques of sewing on fabric, i.e. taarkesh in pakistani embroidery and taarshomar in balouchi embroidery of iran, are among the most effective factors in creating a difference between balouchi embroidery patterns in these areas. the expansion of motifs from the central part of the design, geometricity, symmetry, and the use of seven traditional colors in coloring are also among the most important similarities of balouchi embroidery both in iran and pakistan.