بررسی عوامل موثر در فرش‌اندوزی اروپاییان در دورۀ صفوی(سده‌های دهم و یازدهم ه.ق)

قرن‌های دهم و یازدهم هجری قمری، برای قالی‌بافی دورۀ صفویه قرونی «طلایی» محسوب می‌شوند زیرا در این دوره، صفویان توانسته‌اند این هنر- صنعت را به جایگاه ارزشمندی برسانند و طی اقداماتی آن ‌را به اروپاییان معرفی نمایند. در این دورۀ تاریخی، قالی‌های بسیاری به‌دست اروپاییان به روش‌های متعددی جمع‌آوری شده‌اند که هم‌اینک در موزه‌های سراسر دنیا به‌ نمایش گذاشته می‌شوند. آشنایی با نحوۀ جمع‌آوری این قالی‌ها و چگونگی حضور آن‌ها در موزه‌ها و مجموعه‌های اروپایی، از مسائل و دغدغه‌های مهم مطالعات فرش و البته مطالعات موزه است و می‌تواند به تکمیل دانسته‌های ما در این حوزه‌ها بینجامد. بر این ‌اساس، این مقاله بر آن است تا ضمن پیگیری مهم‌ترین روش‌ها و استراتژی‌های اروپاییان در کسب و تصاحب قالی‌های ایرانی، عوامل موثر در دستیابی آنان به این قالی‌ها و اندوختن آ‌نها را شناسایی و معرفی کند. درواقع، در این تحقیق می‌خواهیم بدانیم در شکل‌گیری فرایند جمع‌آوری قالی‌های دورۀ صفوی به‌دست اروپاییان، چه عواملی دخیل بوده‌اند؟ بدین‌منظور و برای یافتن پاسخ این سوال، در این مقاله، از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی استفاده کرده‌ایم. هم‌چنین داده‌های خود را به روش کتابخانه‌ای گردآوری کرده و برای تجزیه و تحلیل آن‌ها روش کیفی را به‌کار برده‌ایم. یافته‌ها و نتایج این پژوهش حاکی از آن است که سنت پیشکش و اهدای قالی‌های صفوی به سفرا و دربارهای اروپایی از یک طرف و صنعت صادرات قالی‌های این دوره از مهم‌ترین عوامل موثر در فرش‌اندوزی اروپاییان بوده‌اند. در این میان و ذیل عامل دوم، نقش روابط تجاری ایران و لهستان به‌طور ویژه مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. درنهایت، گفتنی است بخش قابل‌توجهی از اندوخته‌های مجموعه‌های فرش اروپایی، حاصل گسترش روابط سیاسی تجاری آنان با ایرانِ دورۀ صفویه است.

investigating the factors affecting europeans’ collection of the carpets weaved in the safavid era (the tenth and eleventh centuries ah)

the tenth-century ah is considered as the “golden” era of rug weaving in the safavid epoch due to the safavids’ ability to bring this art-industry to an outstanding position and to introduce it to the europeans through some measures. during this historical period, plenty of rugs were collected by europeans in various ways, and now they are displayed in museums around the world. familiarity with the collecting methods of these rugs and their way of presence in european collections and museums are among important issues and concerns of carpet studies and museum studies and add to the available knowledge in this field. accordingly, this article intends to follow the most important methods and strategies of europeans in acquiring and owning iranian rugs; also, it tries to identify and introduce the factors affecting their access and collection of these rugs. in fact, the purpose of this study is to know what factors were involved in the formation of the process of collecting safavid rugs by europeans. to this end, and to find the answer to this question, a descriptive-analytical research method was used. the data were collected through library method and a qualitative method was deployed to analyze them. the findings and results of this study indicate that the tradition of offering and granting safavid rugs to ambassadors and european courts, on the one hand, and the rug export industry were the most important factors in collecting carpets by europeans in this period. in the meantime, and under the second factor, the role of iran-poland trade relations was specifically considered. finally, it should be noted that a significant part of the reserves of european carpet collections was the result of the expansion of their political and trade relations with iran in the safavid era.