هنرهای صناعی به مثابۀ رسانۀ هویت: آسیب شناسی هنر ملیله کاری اصفهان

ملیله‌کاری یکی از مهم‌ترین شاخه‌های هنر فلزکاری است که همواره جزء جدانشدنی هنرهای صناعی اصیل و معرف فرهنگ، هویت ملی و ارزش‌های ایرانی اسلامی و وجوه مادی و معنویِ فرهنگ سنتی و هنری شهر اصفهان بوده است؛ اما به رغم پیشینۀ درخشان این هنر در شهر اصفهان، وضعیت امروزی آن از حیثِ گستره، میزان هنرمندان فعال، بازار هنری، فرایند آموزش و توزیع و مصرف آن نگران‌کننده است. بدین منظور در پژوهش حاضر تلاش شد تا از منظر جامعه‌شناسی هنر، ضمن بازشناسی تاریخی، به مستندنگاری و آسیب‌شناسی این هنر در شهر اصفهان پرداخته و در ادامه، روابط عمیق این هنر با هویت ایرانی اسلامی را توصیف کرده و سپس طرح خلاقانه‌ای برای احیای این هنر از حیث تکنیک و نقوش ارائه شود؛ بنابراین می‌بایست به این سوال‌ها پاسخ داده شود: 1. میدان هنر ملیله‌کاری اصفهان به لحاظ مردم‌نگارانه چگونه قابل توصیف و تفسیر و تحلیل است؟ 2. وضعیت فعلی هنر ملیله‌کاری در شهر اصفهان چگونه است و موانع توسعۀ این هنر و آسیب‌شناسی آن چیست؟ 3. احیای هنر ملیله‌کاری به لحاظ تکنیکی و عملیاتی چگونه میسر است؟ 4. طرح نوآورانۀ مطالعه واجد چه امتیازات خلاقانه‌ای است؟ مهم‌ترین اهداف مطرح در این مطالعه عبارت است از مطالعۀ مردم نگارانۀ میدان هنر ملیله‌کاری معاصر شهر اصفهان (مستندنگاری، آسیب‌شناسی و توصیف مفصل وضعیت موجود) و ارائۀ طرحی نوآورانه (در نقوش و تکنیک( به منظور احیای هنر ملیله‌کاری و تقویت هویت ایرانی اسلامی. برای پاسخ به سوالات مطالعه و تحقق اهداف پژوهش، روش تحقیق کیفی و سنت مردم‌نگاری انتخاب شد. روش گردآوری داده‌ها نیز شامل مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهده و مصاحبۀ نیمه ساختاریافته است. نتایج پژوهش در زمینۀ آسیب‌شناسی ملیله‌کاری موید آن است که عواملی نظیر درآمد ناکافی تولیدکنندگان، آگاهی اندک مصرف‌کنندگان، روش‌های ناصحیح تولید ملیله و ورود افراد فاقد صلاحیت در مرحلۀ تولید، کمبود خلاقیت در تولید آثار و رواج کپی‌برداری، خلا تبلیغات و واردات آثار خارجی مشابه در افول جایگاه این هنر در شهر اصفهان نقش اساسی دارد. همچنین با تاکید بر دو جنبۀ خلاقیت و کاربردی بودن که اساس هنر سنتی است، ایده‌ای خلاقانه با هدف بهبود و احیای این هنر که شامل نو آوری در طرح و ابتکار در تکنیک اجراست، مطرح و نمونه‌هایی از آثار ساخته شده با این الگو ارائه شد. در پایان نیز اهمیت تولید و مصرف آثار ملیله‌کاری به عنوان کالاهای هویتی مهم در راستای تقویت بُعد فرهنگی و تاریخی هویت و احساس تعلق ملی تبیین گردید.