تحلیل مضامین نقوش دیواری تکیۀ عباس آباد کاشان

نقاشی دیواری اماکن مذهبی یکی از شاخصه های هنر عامیانۀ مردمی است. در این بناها، هنرمند مضامین مذهبی را که بیشتر مربوط به وقایع تاسوعا و عاشورای حسینی هستند، در کنار نقش‌مایه‌های تزیینی چون گل و مرغ به طرز دلنوازی به منصۀ ظهور نشانده است. بخش جدایی ناپذیر از کالبد فیزیکی اغلب شهرها و روستاهای تاریخی ایران، به ویژه از دوران صفویه به بعد، بناهایی موسوم به تکیه و حسینیه است. در این پژوهش که روش کار آن، توصیفی تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات آن کتابخانه ای و مشاهدۀ میدانی است، نقاشی‌های دیواری یکی از این بناها به نام تکیۀ عباس آباد کاشان از اوایل دوران قاجار بررسی و تحلیل شده است. این بنا در حال حاضر در یکی از محلات شهر کاشان به نام محلۀ «پشتِ مشهد » قرار گرفته است. در گذشته، سه دهانۀ طاق و چشمه آن دارای نقاشی های دیواری بوده که به علت احداث بلوار، یک چشمه و دهانه طاق آن تخریب شده است. بیش از نیمی از تصاویر از بین رفته و قسمتی هم که امروزه باقی مانده، به دلیل وضعیت بد نگهداری، در حال تخریب است و تشخیص چهره به واسطۀ وجود نام برخی از افراد در کنار چهره‌هایشان امکان‌پذیر است. نتایج تحقیق نشان داد که از طریق مشابهت‌های بصری می توان به مضامین خیر و شر پی برد و نقوش فقط جنبۀ تزیینی ندارند. عمدۀ مضامینی که در این تکیه به تصویر کشیده شده، عبارت است از: گفت وگوی حضرت ابوالفضل(ع) با حر نامدار، جنگ شاهزاده علی اکبر(ع)، جنگ حضرت قاسم(ع) با پسران ازرق شامی، سلطان قیس. هنرمند نقاش نیز غالبا برای تصویرکردن روایات از لحاظ اهمیت موضوع، معیار خاصی مدنظر داشته به گونه ای که مضامین پر اهمیتتر را در نقاط مرکزی بنا کشیده است.