تحلیلی بر تصاویر پیروزی فریدون بر ضحاک در سفالینه های ایران، سده های ششم و هفتم هجری قمری

از میان انواع موضوعات به کاررفته در تزیین آثار مختلف سده‌های 6 و 7 هجری قمری در ایران، دسته‌ای از آن‌ها به تصاویر شاهان افسانه‌ای و اعمال قهرمانانۀ آن‌ها تعلق یافته است. یکی از موارد بحث انگیز دربارۀ این بازنمایی‌ها، یافتن منبع روایت آنهاست که به دلیل نبود نقل قول‌های متنی مرتبط در کنار صحنه، همواره با ابهام رو‌به‌روست. پژوهش حاضر با هدف یافتن پاسخی روشن دربارۀ منبع ارجاعی این تصاویر، به بررسی و تحلیل یکی از مصادیق آن یعنی صحنۀ بردن ضحاک به کوه دماوند توسط فریدون در تصاویر سفالینه‌های این دوران می پردازد که بدین منظور احتمال تاثیرگذاری روایات مکتوب از این موضوع (شامل متون باستانی و متون اسلامی) و نیز روایات شفاهی به آزمون گذاشته می‌شود. روش گردآوری داده‌ها در این نوشتار به صورت مطالعۀ اسنادی و کتابخانه‌ای و شیوۀ نگارش به صورت توصیفی تحلیلی با رویکرد تاریخی بوده است. در این بررسی مشاهده می‌شود هیچ یک از روایات مکتوب با تصاویر مزبور منطبق نیستند، با وجود این در برخی از جزئیات و اشارات تشابهاتی دیده می‌شود. در کنار آن، احتمال تاثیرگذاری روایات شفاهی نیز به اندازۀ روایات مکتوب احساس می شود. در نهایت، این نتیجه به دست می‌آید که این تصاویر نمایش یک بخش مشخص از روایت پیروزی فریدون بر ضحاک نیست، بلکه مختصری از کلیّت داستان و اشاره‌ای ضمنی به مفهوم پیروزمندی است.