بررسی و مقایسۀ تزیینات مسجدجامع زواره و مسجدجامع اردستان با توجه به سبک‌های معماری رازی و آذری

بعد از اسلام، مساجد در شهرهای مختلف و در دوره‌های مختلف تاسیس شدند. درمجموع روش‌های معماری ایران بعد از اسلام دارای چهار سبک می‌باشد: خراسانی، رازی، آذری و اصفهانی. اوج ساخت مساجد در ایران در سبک رازی است. این سبک در دورۀ سلجوقی و در فلات مرکزی ایران به اوج خود رسید. در این میان، نام دو مسجدجامع اردستان و زواره در کنار مسجدجامع اصفهان از مهم‌ترین بناهای این سبک و این دوره به شمار می‌آید. از عناصر شاخص و مشترک این دو مسجد و دلیل انتخاب آن‌ها، یکسان بودن معمار، منطقۀ جغرافیایی یکسان و نزدیک بودن سال ساخت هر دو بنا می‌باشد. در این پژوهش، ابتدا ویژگی‌های تزییناتی این دو مسجد و سپس با برشمردن ویژگی‌های سبک معماری رازی و آذری، ارتباط تزیینات آن‌ها با این سبک‌ها بررسی می‌شود. شیوۀ پژوهش توصیفی‌تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، از منابع کتابخانه‌ای و بررسی میدانی بناهاست. نتایج حاصل از بررسی دو مسجد تایید می‌کند که عناصر تزییناتی مسجد جامع اردستان بیشتر به ویژگی‌های معماری دورۀ سلجوقی و سبک رازی و عناصر تزییناتی مسجدجامع زواره بیشتر به ویژگی‌های معماری دورۀ ایلخانی و سبک آذری نزدیک می‌باشد. همچنین عناصر مشترکشان بیشتر در زمینه ساختاری و اختلافات آن‌ها بیشتر در زمینه تزیینات است.

study and comparison of the decoration of zavāreh and ardestān mosques on the basis of rāzi and āzari architectural styles

mosques were established after islam in different cities and different periods. in general, post-islamic iranian architectural methodology could be categorized under four styles, including khorāssāni, rāzi, āzari and isfahāni. the heyday of mosques construction in iran occurred in the rāzi style. this style reached its peak during the seljuk period in the central plateau of iran. in the meantime, the names of ardestān and zavāreh mosques besides the isfahan grand mosque are among the most important buildings constructed in this style and period. a significant common element in these two mosques and the reason for choosing the two is that their architect as well as their geographical area was the same, and the year of construction of both buildings was close to each other. in this research, the decorative features of these two mosques have been examined, and by enumerating the features of rāzi and āzari styles, the relationship between the elements of the two mosques in these styles is examined. the research is based on descriptive-analytical methodology and the method of data collection based on library sources and field studies of the buildings. results show that the decorative elements of ardestān mosque share more affinities with the seljuk period and the rāzi style, while the decorative elements of zavāreh mosque do with the ilkhanid era and the āzari style. their common elements are mostly laid in their structures and their differences are more evident in the field of decorations.