آسیب‌شناسی پدیدۀ اسکان در رکود بافت جل اسب‌ عشایر قشقایی

«جل» بافته‌ا‌‎ی پوششی و زینتی در جوامع ایلی و عشایری برای اسب است. این دست‌بافته به‌دلیل اهمیت نقش اسب به‌عنوان راهوار و همراهی این حیوان، همیشه با کیفیت مطلوب در بین ایلات و عشایر تولید شده است. این مسئله که به‌تبع پدیدۀ اسکان عشایر تولید جل اسب کاهش و با رکود بافت مواجه گردید، سبب از دست رفتن یکی از شواهد هویت بومی فرهنگی جامعۀ عشایری و به فراموشی رفتن دامنۀ دانش دست‌بافته‌های عشایری است. این پژوهش با هدف آسیب‌شناسی پدیدۀ اسکان در رکود بافت جل اسب‌های عشایر قشقایی انجام شد. حفظ میراث دانش این دست‌بافته در تجلی هویت زندگی ایلی عشایری اهمیت دارد. اینکه عوامل محیطی حاصل از اسکان بر رکود تولید جل اسب چه بوده و مهم‌ترین عامل کاهش و رکود بافت جل اسب چیست، پرسش‌های مطرح‌شدۀ این پژوهش است. گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و میدانی و روش تحقیق توصیفی‌تحلیلی است. در گام نخست با استفاده از گفت‌وگو و مصاحبۀ آزاد و نظرسنجی از کارشناسان فن عوامل مربوط شناسایی شد. در گام دوم، مولفه‌های به‌دست‌آمده در قالب پرسشنامه تدوین گردید و سپس با توزیع پرسشنامه و به دست آوردن داده‌های اولیه در راستای اهداف پژوهش و پاسخ به پرسش‌های مطرح‌شده تحلیل و بررسی انجام شد. جامعۀ آماری 129 نفر از تولیدکنندگان فرش و بافندگان عشایر قشقایی در استان فارس است. نتایج نشان می‌دهد کاهش بافت جل با کاهش کاربرد آن رابطۀ مستقیم دارد و از سیزده عامل شناسایی‌شده در نقش مهم‌ترین عامل کاهش و رکود بافت، عامل تکنولوژی است که با جایگزینی وسایل نقلیه به‌جای اسب است.

The Pathological Analysis of Settlement Phenomenon in Jol weaving stagnation in Qashqai nomads

&Jol& (manta) is a covering and ornamental fabric for horses in tribal and nomadic communities. This hand-woven fabric has always been produced with the desired quality among the tribes and nomads because of the importance of the role of the horse as a guide and human companion. Due to the phenomenon of nomadic settlement, the production of Jol fell and caused a stagnation of weaving, leading to the loss of one of the evidences of the indigenous cultural identity of the nomadic community and neglecting the knowledge domain of nomadic hand-woven fabrics. This study was conducted with the aim of pathological analysis of the settlement phenomenon in the stagnation of Jol weaving of Qashqai nomads. Preserving the legacy of knowledge of the above-mentioned hand-woven fabric has considerable importance in manifesting the identity of nomadic tribal life. In the present study, the environmental factors resulting from the settlement leading to the stagnation of Jol production as well as the most important factor in reducing and stagnation of Jol were investigated. Data collection has been in the form of library and field and also the research method has been descriptive-analytical. In the first step, the relevant factors were identified using free conversation and interviews and surveys of technical experts. In the second step, the obtained components were compiled in the form of a questionnaire. Then the research questions were answered by distributing the questionnaire and obtaining primary data which was in line with the research objectives. The statistical population included 129 carpet producers and weavers of Qashqai tribes in Fars province. Results showed that the reduction of Jol weaving is directly related to the reduction of its use. Moreover, technology among thirteen identified factors played the most important role in reduction of Jol weaving. Indeed, technology is now preferred as replacement for horse.