تبیین تاثیرات نظام قدرت بر منسوجات دورۀ قاجار

یکی از نمودهای فعالیت‌های هنری، تولیدِ منسوجات و متعلقات وابسته به آن مانند پوشاک و پارچه‌های زینتی و ملزومات کاربردی است که در هر دوره به فراخور زمان دارای تغییراتی بوده، که از آن جمله می‌توان به بازۀ زمانی قاجار اشاره کرد. در این دوره بسیاری از هنرها از جمله طراحی پارچه تحت‌تاثیر عوامل بسیاری چون تحولات سیاسی و اجتماعی وقت قرار گرفته است. ازاین‌رو می‌بایست به رویکرد‌های گفتمانی اشاره کرد که بسیاری از ساختار‌های اجتماعیِ قدرت را تغییر و تحول داده است. رویکرد تحلیل ‌گفتمان، ابزار و کارکردهای شبکۀ قدرت را روشی می‌داند که با سازوکارهای تعیین‌شده، به تاثیر در شکلِ ساختاری آن نظام ‌اجتماعی می‌پردازد و کشف معنا و درک اعمالی را میسر می‌سازد که به‌صورت نظام‌مند در چشم بسیاری نا‌معلوم است. حال این سوال مطرح است که ساختار قدرت حاکم در دورۀ قاجار چه تاثیری بر منسوجات این دوره داشته است. پژوهش حاضر به‌صورت کیفی (توصیفی‌تحلیلی) و چهارچوب نظری تحقیق بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان شکل گرفته است. در این پژوهش با بهره‌گیری از ابزار مشاهده و روش نمونه‌گیری هدفمند، 12 نمونه پارچه‌های موجود در موزه‌ها‌ که بیشترین تاثیرات دریافتی را از قدرت حاکم در رنگ، جنس و بافت داشته‌اند، به شیوۀ تحلیل گفتمان بررسی شده است. این مطالعه با بیان بازنمود تاثیرات و تحولات اقتصادی و اجتماعی متاثر از قدرت حاکم، پارچه‌های دورۀ قاجار را مورد خوانش قرار داده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که شکل‌بندی نظامی سیاسی و اجتماعی حاکمان وقت در دورۀ قاجار بر روند تولیدِ منسوجات این دوره موثر بوده و نظام تولید و مصرف منسوجات در پی تاثیرات دریافتی از گفتمان قدرت حاکم بر جامعه تغییرات ویژه‌ای داشته است.

The effects expression of the power system on the textiles of Qajar period

One of the manifestations of artistic activities is the production of textiles and related accessories such as clothing and decorative fabrics and functional necessities, which have changed during different periods including Qajar. Throughout this period, vast number of arts, including textile design, has been influenced by many factors such as political and social developments. Accordingly, it seems necessary to mention that discourse approaches have transformed a lot of social structures of power. The discourse analysis approach considers the tools and functions of the power network as a method which influences the structural form of the social system using defined mechanisms. Furthermore, it enables the discovery of meaning and understanding of actions that are systematically unknown for many people. The present study seeks to find out which effects the structure of the ruling power in Qajar period had on the textiles. This research is qualitative (descriptive-analytical) and the theoretical framework of the research is based on the discourse analysis approach. In the current study, 12 samples of fabrics in museums were examined by discourse analysis method using observation tools and a purposeful sampling method. It is noteworthy that the ruling power had the most significant effect on color, material, and texture. This study examined the fabrics of Qajar period by representing these effects. Findings indicated that the military, political and social formation of the rulers of Qajar period was effective on the textiles production in this period and the system of textile production and consumption had undergone special changes following the effects of the discourse of the ruling power of the society.