پژوهشی بر عرفان نور، رنگ و هندسه در ارسی‌های شبستان غربی مسجد نصیرالملک شیراز

هنر ایرانی‌اسلامی، ماهیتی عرفانی و معنوی دارد. نور، رنگ و هندسه در عرفان و هنر، به‌ویژه هنر معماری و هنرهای تزیینی که جزء اصلی هنر معماری است، همواره جایگاه ویژه‌ای داشته است. هنرهای تزیینی علاوه بر ظاهر مسحورکننده و زیبای خود، صرفاً جنبۀ تزیینی نداشته و برای درک آن‌زیینی نداشته و برای درک آن ی--  که آورده شود.ها، می‌بایست با رموز و مفاهیم عرفانی نور و رنگ و هندسه آشنا بود. هنرمند ایرانی از این ویژگی‌ها آگاه بوده و استفادۀ هوشمندانه‌ای که از آن‌ها در خلق آثار هنری می‌کرده، باعث شده که آثاری ماندگار و تاثیرگذار خلق نماید. هدف اصلی این پژوهش، معرفی هنر شیشۀ رنگی با تاثیرپذیری از عرفان نور و رنگ است با این فرض که مطالعه و بهره‌گیری از عرفان نور و رنگ، که در طراحی ارسی‌های شبستان غربی مسجد نصیرالملک به کار برده شده، می‌تواند در تزیینات داخلی و هنرهای دستی مرتبط با شیشۀ استفاده‌شده منجر به آرامش و احساس مثبت گردد. برای نیل به این منظور، ابتدا حکمت نوری ایران باستان، حکمت اشراق، رنگ و معانی عرفانی آن، شیشه، تاریخچه و نحوۀ ساخت آن و همچنین هنر ارسی‌سازی در مسجد نصیرالملک و ارسی‌های آن مطالعه شد. نحوۀ جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و میدانی و روش آن توصیفی‌تحلیلی بوده است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد با شناخت و الهام‌گیری صحیح از شیوه‌های ساخت، طراحی و استفاده از شیشه و هنرهای مرتبط با آن، همچنین بهره‌گیری مناسب از نگرش‌ها و گرایش‌های عرفان ایرانی، می‌توان ضمن حفظ میراث مادی و معنوی ملی، به احیای این هنر ایرانی که تلفیقی از هنر، علم و عرفان است همت گماشت. همچنین به نظر می‌رسد تاثیرپذیری از عرفان نور و رنگ و همچنین تحلیل و مطالعۀ نقوش و رنگ‌های به‌کاررفته در ارسی‌های شبستان غربی مسجد نصیرالملک، می‌تواند هنرمندان را در به وجود آوردن آثاری مانا و تاثیرگذار، که موجب آرامش در بیننده می‌شوند، یاری دهد.

A Study on Mysticism of Light, Color and Geometry in Sashes (Orosies) of the Western Shabestan of the Nasir al-Molk Mosque in Shiraz

Iranian-Islamic art has a mystical and spiritual nature. Light, color, and geometry have always had a special place in mysticism and art, especially in architectural and decorative arts-- as t main component of architectural art. Decorative arts, despite their enchanting and beautiful appearance, are not limited to a decorative aspect. To understand them, one should be familiar with the mystical concepts of light, color, and geometry as well. The Iranian artist is aware of these features and his intelligent use of them in creating works of art has made him create lasting and impressive works. The main goal of this research is to introduce the art of stained glass with a regard to the influence of the mysticism of light and color. Furthermore, it tries to discuss how the glass design of the sashes used in the Western Shabestan of the Nasir al-Molk Mosque can be used in interior decorations and handcrafts can ooze relaxation and positive feeling.  . To this end, ancient Iran’s optical wisdom, illumination wisdom, colors and their mystical meanings, glass, its history, and the way it was made were discussed. Besides, the art of sash-making in Nasir-ul-Molk Mosque, and its sashes were studied. The deployed method was descriptive-analytical, and data were collected through library and field study.  The findings of the present research showthat by combination of Iranian mystical attitudes and trends with the knowledge and of making, designing, and using glass and related arts, one can preserve the national material and spiritual heritage and devote himself to the revival of this Iranian art, which is a combination of art, science, and mysticism. Furthermore, the knowledge obtained from mysticism of light and color as well as from the analysis and study of motifs and colors used in the sashes of Nasir al-Mulk Mosque can contribute to  creation of  meaningful and impressive works making the viewer relax.