ایران شناسی و ایران شناسان غربی در نگاه ایرج افشار

از زمانی که روابط ایران و غرب در قرن پانزدهم و شانزدهم میلادی رو به گسترش نهاد، تلاش برای شناخت و توصیف سرزمین ایران، آداب و فرهنگ مردمانش و تاریخ آن، به مبنا و بنیادی برای ایران شناسی در غرب تبدیل گردید و به مرور به دلیل اهمیت سیاسی-تاریخی ایران و گسترش روابط فرهنگی بین ایران و غربی ها، مراکزی برای ایران­پژوهشی در دوره جدید شکل گرفتند. در ایران اما، ایران شناسی بیشتر رهیافتی پژوهشی و علمی محسوب می گشت و جز در دو دهه ی اخیر که مراکزی با نام ایران شناسی شکل گرفت، دستاوردهای ایران­شناسی حاصل و نتیجه تلاش بی وقفه ی برخی از مهمترین پژوهشگران در این عرصه بود. در میان این پژوهشگران یک نام بیش از سایرین جلب توجه می­کند و آن ایرج افشار است. او زندگی­اش را وقف ایران­شناسی نموده و تعداد و گستردگی موضوعی تالیفاتش و آثارش بیانگر همه چیز است. با این وجود یکی از جنبه های مهم زندگی علمی او که مسکوت مانده است، تعامل و ارتباط او با مراکز ایران شناسی در خارج از کشور و حمایت و راهنمایی ایران­شناسان غربی در تمامی سالهای حیات اش است. پژوهش حاضر تلاش داشت با رویکردی توصیفی و با نگاهی به دوران زندگی و آثار دکتر ایرج افشار این بخش از فعالیت­ها و تکاپوهای علمی ایشان را برجسته نماید. در پایان نتیجه گرفته شد، اگرچه دوران حیات افشار همزمان با تحولات مهمی در عرصه سیاست و فرهتگ در ایران بود، اما این ایران دوست ثابت قدم، نه گرفتار برتری جویی های فاشیستی از شکل قومی و مذهبی­ در تاریخ نوین ایران افتاد و نه علی رغم همه آشنایی اش با غرب لحظه ای از عشقش به سرزمین و مردمان کم شد و غربی مآبی های سطحی در پی نفی و انکار سامان فرهنگی ایران یا بخشی از آن برآمد. این رویه می تواند مبنا و چارچوبی برای دانش ایران شناسی در ایران امروزی باشد.