نقد و بررسی روش‌شناختی‌‌ فهرست‌نگاری ایرج افشار در فهرست دست‌نویس‌های فارسی کتابخانۀ ملی و آرشیو دولتی اتریش

شکل‌گیری دانش نسخه‌شناسی مرهون کار فهرست‌نگاران نسخه‌های خطی است، زیرا آنچه آنها در انبوه نسخه‌های خطی دیده‌اند و دریافته‌اند و قلم به توصیف آن گردانده‌اند به تدریج اطلاعاتی را فراهم آورده است که بر اساس آنها می‌توان به سنن و آداب نسخه‌‌پردازی و کتاب‌آ‌رایی پیشینیان و اصول و ضوابط فهرست‌نگاری نسخ خطی دست یافت.بررسی‌های ساختاری جزء به جزء و نکته به نکتة نسخه‌شناسی در فهرست‌ها و گردآوری و طبقه‌بندی همه جزئیات و ویژگی‌های نسخه‌های خطی ما را به سوی دریافت ضوابط و موازین نسخه‌شناسی و مقدمات تدوین فرهنگ جامع نسخه‌شناسی پیش خواهد برد.در مقاله حاضر به بررسی ساختاری و جزء به جزء فهرست دست‌نویس‌های فارسی کتابخانۀ ملی و آرشیو دولتی اتریش تالیف استاد ایرج افشار می‌پردازیم و روش و دیدگاه وی را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم. این بررسی علاوه بر این‌که در شناخت سیر فهرست‌نگاری نسخ خطی و چگونگی شکل‌گیری اصطلاحات نسخه‌شناسی حائز اهمیت است به جهت شرح هر یک از ویژگی‌های نسخه‌شناسی و ارائۀ نمونه‌ها با بیان‌های مختلف می‌تواند جنبة آموزشی هم داشته باشد. دانش و تجربه فهرست‌نگار، نگاه او به نسخه و نگرش او به علم نسخه‌شناسی و فهرست‌نگاری، درک او از جنبه‌های مهم و غیرمهم در نسخه، تسلط به زبان فارسی و قدرت او در توصیف آنچه می‌بیند، دایره واژگان و اصطلاحاتی که به کار می‌برد همه از مواردی است که در نقد روش فهرست‌نگار لحاظ می‌شود.