مروری بر وضعیت، و پیشینه آموزش، پژوهش و اجرا در زمینه فرسایش و حفاظت خاک در ایران

فرسایش خاک بدون شک مهم­ترین عامل تخریب خاک در سطح جهان و ایران است که دارای پیامدهای محیطی فراوان و گسترده­ای است. فرسایش خاک به شکل­های مختلف آبی (سطحی و عمقی)، توده­ای، شخم، برداشت محصول و بادی در گستره ایران و تقریبا در همه کاربری­ها وجود دارد. شدت تخریب و هدررفت خاک ناشی از فرسایش در ایران، در مواردی تا حدی است که نابودی کامل خاک را به دنبال داشته و دارد. پیامدهایی همچون پرشدن مخازن و تالاب­ها با رسوب، آلودگی فیزیکی و شیمیایی منابع آب، وقوع پدیده گرد و غبار و آلودگی هوا و سیل، اهمیت حفاظت خاک را دوچندان می­کند. دلایل تنوع و شدت فرسایش خاک در ایران را می­توان در دو گروه؛ عوامل طبیعی شامل، ویژگی­های اقلیمی، زمین­شناسی و ژئومرفولوژی، توپوگرافی، و پوشش گیاهی، و عوامل انسانی شامل، کاربری اراضی، مدیریت خاک و کشاورزی، فرهنگی و جمعیتی، و شرایط اقتصادی دسته­بندی کرد. کشور ایران از نظر همه ویژگی­های ذکر شده دارای تنوع بسیار زیادی و عمدتا در جهت ایجاد حساسیت و تشدید فرسایش خاک است. فعالیت­های آموزشی، اجرایی و پژوهشی در زمینه فرسایش و حفاظت خاک در کشور از اواسط دهه 1330 خورشیدی در ایران آغاز گردید و در این دوره بیش از چهل ساله، فعالیت­های متنوع و گسترده­ای در سطح کشور انجام شده است. در این مقاله، ضمن تببین وضعیت فعلی کشور از نظر فرسایش خاک، ساختار و پیشینه آموزشی، پژوهشی و اجرایی مربوطه در کشور مرور می­شود. همچنین، برخی قوانین و اسناد بالادست بیان، و ضمن معرفی برخی کمیته­های ملی، برخی دستاوردهای آنها ارائه می­گردد.