پایش فرسایش خاک در کشور: معرفی ظرفیت آبخیزهای معرف و زوجی کشور

اتلاف سالانه مقادیر عظیم خاک حاصلخیز، خسارات سنگین مادی و معنوی بر کشور تحمیل می­کند که برآوردها نشان از خسارتی حداقل معادل 14 درصد درآمد ناخالص ملی است. مشخص نیست که این اتلاف منابع تا چه حد منجر به ویرانی توان ژنومیک خاک کشور و ظرفیت تولید آن می‌شود؟ بعلاوه، سالانه حداقل 4000 میلیارد ریال صرف اجرای طرح‌های حفاظت خاک در کشور می‌شود. از سوی دیگر، آمار دقیقی حاصل از ثبت میدانی فرسایش، از روند فرسایش خاک در کشور وجود ندارد. سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری جهت نیل به هدف ثبت داده فرسایش خاک، در مقیاس حوضه آبخیز و نیز ارزیابی کارایی اقتصادی این حجم از سرمایه­گذاری و نیز مدیریت دانش­بنیان حوضه­های آبخیز دست به احداث حوزه­های معرف و زوجی در سطح کشور زد. همچنین، شبکه حوضه­های معرف و زوجی با اهداف پایش و ثبت آمار داده مکانی دقیق پارامترهای اقلیمی، فرسایش و رسوب، گیاه شناسی، خاک و آب‌های زیرزمینی توسط این سازمان احداث گردیده­اند. ایستگاه­های مذکور، بستر مناسبی جهت مطالعه روش­های کنترل فرسایش خاک در کشور و انجام پژوهش­های کاربردی مورد نیاز کشور جهت برنامه­ریزی علمی و دانش­بنیان در حوضه حفاظت خاک و آب را فراهم نموده است. در این نوشتار تلاش شده است ضمن بیان ضرورت پایش متغیرهای هیدرولوژی و به­ویژه فرسایش خاک در مقیاس حوضه آبخیز، ساز و کار اجرا شده جهت پایش فرسایش خاک در حوضه­های معرف و زوجی کشور معرفی شود. همچنین وضع موجود تا زمان مطالعه حاضر، از نظر داده­های ثبت شده مورد بررسی و مداقه قرار گرفته و نقاط ضعف و قوت واحدهای پایش یاد شده از منظر پایش متغیرهای فرسایش خاک تبیین شده است.