برآورد میزان کادمیوم و سرب اضافه شده به اراضی کشاورزی ایران در اثر کاربرد کود های فسفاته

استفاده نامتعادل از کود های شیمیایی، می تواند باعث ایجاد آلودگی فلزات سنگین در خاک ها شود. هدف از این مقاله، بررسی تغییرات غلظت عناصر کادمیوم و سرب اضافه شده به اراضی کشاورزی کشور ایران، در یک بازه زمانی سی ساله از 1989 تا 2018، است. منابع اخذ آمار و داده ها در این پژوهش، درگاه های انجمن بین المللی کود و نیز سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد بوده است. روند مصرف کود های فسفاته در بازه زمانی پیش گفته سیر نزولی داشته است و از حدود 545 هزار تن در سال 1989 به کمتر از 100 هزار تن در سال 2018، کاهش یافته است. الگوی تغییرات غلظت کادمیوم و سرب در بازه مورد مطالعه، با روند تغییرات مصرف کود های فسفاته، همخوانی داشته است. بر اساس نتایج بدست آمده، نرخ ورود عناصر کادمیوم و سرب به اراضی کشاورزی ایران، به ترتیب، برابر با 428/0 و 346/1 گرم در هکتار در سال بوده است. میزان افزوده شدن کادمیوم به اراضی کشاورزی در ایران، کمتر از مقدار آن در کشور های انگلستان (6/1-7/0 گرم در هکتار در سال) و هلند (3/1 گرم در هکتار در سال) و بیشتر از مقدار آن در کشور های دانمارک (3/0 گرم در هکتار در سال) و فنلاند (2/0 گرم در هکتار در سال) گزارش شده است. میزان اضافه شدن سرب به خاک های کشور، به ترتیب، بیشتر و کمتر از کشور های چین (4/0 گرم در هکتار در سال) و آلمان (2/6 گرم در هکتار در سال) برآورد شده است. برآورد ها در پژوهش حاضر در طی یک دوره سی ساله در ایران، به ترتیب، حاکی از تجمع بیش 12 و 40 گرم کادمیوم و سرب در خاک های کشاورزی بوده است. نتایج ارایه شده در این پژوهش، ضمن تاکید بر اثرات منفی استفاده نامتعادل کود های شیمیایی فسفاته بر تجمع فلزات سنگین کادمیوم و سرب در خاک های کشاورزی ایران، به دنبال جلب توجه تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و سیاستگذاران بخش کشاورزی به رعایت اصول علمی مدیریت تلفیقی عناصر غذایی در اراضی تحت کشت بوده و در سیاستگذاری های کلان در بخش کشاورزی کشور، مفید خواهد بود.