تحلیل چالش‌ها و مشکلات اجتماعی طرح‌های آبیاری و زهکشی در ایران

شرایط اقلیمی کشور و بهره‌برداری غیراصولی از منابع آب در بخش کشاورزی، استفاده بهینه از منابع آب در این بخش را امری اجتناب‌ناپذیر نموده است. در این راستا، سال‌ها است که توسعه شبکه‌ها و سامانه‌های آبیاری و زهکشی در مناطق مختلف کشور در دستور کار قرار گرفته است. اما، مسئله مهم در خصوص این طرح‌ها این است که در مراحل مطالعه، طراحی و اجرای و بهره‌برداری، عمدتاٌ به ابعاد فنی توجه می‌شود و مسائل اجتماعی مورد توجه کافی قرار نمی‌گیرد و به آن به‌صورت سطحی و غیراصولی نگریسته می‌شود. در واقع رویکرد مورد نظر عمدتاٌ سخت‌افزاری است تا نرم‌افزاری، رویکردی که دهه‌ها است در برنامه‌های توسعه‌ای در سطح جهان منسوخ شده است. شواهد مختلفی وجود دارد که این امر سبب شده است تا ضمن بروز مشکلاتی در مراحل اجرای این طرح‌ها، بهره‌برداری بهینه و پایدار از آنها نیز با چالش‌های بسیاری مواجه شود؛ به‌طوری‌که بعضاً برخی از آنها بلااستفاده باقی‌مانده است و یا از کارآیی لازم برخوردار نیستند. در مقاله حاضر، که با رویکردی کتابخانه‌ای و تحلیلی تدوین شده است، تلاش شده است تا با بررسی منابع مختلف، این چالش‌ها و مشکلات در مراحل مطالعه، اجرا و بهره‌برداری مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و پیشنهادهایی در جهت رفع آنها ارائه شود.