تجزیه و تحلیل نقش محصولات آب اندوز و آب بر در تعیین الگوی بهینه کشت محصولات زراعی (مطالعه موردی: دشت قزوین/ایران)

استان قزوین در تولید محصولات زراعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ این امر سبب شده تا سطح آب زیرزمینی استان طی 40 سال گذشته 40 تا 50 متر افت داشته باشد. با کاهش منابع آب و پیشروی زمین های کویری، درآمد کشاورزان کاهش و مهاجرت گسترده روستاییان به شهرهای بزرگ در حال افزایش است. برای مقابله با این مساله سیاستی که اتخاذ شده است، تغییر الگوی کشت متناسب با نیازها و قابلیت های منطقه می‏باشد؛ طراحان این سیاست اذعان نموده اند که با اجرای آن علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب به سایر اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی منطقه نیز مساعدت می-شود. با توجه به این مساله، در مطالعه حاضر با توجه به اهداف مدنظر هر دو گروه سیاست گذاران و کشاورزان، الگوی بهینه کشت آب اندوز در زیربخش زراعت استان قزوین شناسایی شده است؛ جهت دستیابی به این هدف با به کارگیری روش نمونه‌گیری تصادفی ساده دومرحله ای، 246 کشاورز انتخاب و از طریق تکمیل پرسشنامه اطلاعات مورد نیاز برای سال 1398 جمع‌آوری شد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از الگوی برنامه‏ریزی آرمانی غیرخطی (ngp) استفاده گردید. در این رابطه مدل آرمانی با توجه به تابع سود و سایر اهداف و محدودیت های منطقه تنظیم گردید. طبق نظر متخصصان افزایش 15 درصدی سود ناخالص کشاورزان، کاهش 10 درصدی مصرف آب کشاورزی، ثبات اشتغال در وضعیت موجود و کاهش 15 درصدی مصرف کودهای شیمیایی و سم به عنوان اهداف آرمانی در نظر گرفته شدند. با حل مدل، الگوی بهینه کشت تعیین و نتایج با وضعیت فعلی مقایسه گردید. با توجه به نتایج، کشاورزان با تخصیص بهینه نهادهها به محصولات آب اندوز و آب بر نه تنها قادرند در مصرف نهاده کمیاب آب و نهادههای مخرب محیطزیست و سلامت انسان همچون انواع کود و سم صرفهجویی کنند، بلکه می توانند به هدف خود در رابطه با سود مدنظرشان نیز دست یابند.