شبیه‌سازی عملکرد و بهره‌وری آب پنبه در شرایط شور

پنبه یکی از محصولات استراتژیک کشور است که به دلیل تحمل به شوری بالا، در مناطق شور فلات مرکزی، بخصوص خراسان بزرگ و استان گلستان در مقیاس قابل توجهی گسترش یافته است. در فلات مرکزی، کشت این محصول، الزاماً بایستی همراه با آبیاری باشد که به بیش از 10 نوبت آبیاری نیز می‌رسد. آبیاری در شرایط شور به‌معنی ورود نمک به‌همراه آبیاری است. برای ارتقای بهره‌وری آب در شزایط شور بایستی عملکرد اقتصادی افزایش و مصرف آب کاهش یابد، ضمن اینکه از تجمع املاح در خاک جلوگیری شود. مدل‌های اگروهیدرولوژیکی این امکان را فراهم می‌آورند که تاثیر سناریوهای مختلف مدیریتی بر عملکرد محصول، مصرف آب و نهایتاً بهره‌وری آب را ارزیابی نموده و نهایتاً سناریوی مطلوب انتخاب گردد. در این پژوهش با استفاده از مدل رایانه‌ای swap رشد و عملکرد پنبه در شرایط شور سبزوار در استان خراسان رضوی برای سال 1397 شبیه سازی شد. پس از واسنجی مراحل فنولوژیکی، سطح سبز، توزیع فرآورده‌های فتوسنتزی در اندام‌های مختلف و عملکرد محصول با مقادیر اندازه‌گیری شده در مزرعه، مدل واسنجی شده برای ارزیابی سناریوهای مختلف در شرایط شوری آب آبیاری 4 و 10 دسی‌زیمنس بر متر مورد استفاده قرار گرفت. سناریوها شامل آبیاری مرسوم، نصف کردن مدار و حجم آبیاری و کم‌آبیاری در سطوح 100%، 90%، 80%، 70% و 60% تعرق پتانسیل و نیز تاریخ‌های کشت 15 اردیبهشت ماه، 30 اردیبهشت ماه و 15 خردادماه بود. از طریق مقایسه مقادیر مصرف آب، عملکرد الیاف، بهره‌وری آب و نیاز آبشویی مناسب‌ترین سناریو انتخاب گردید. بر اساس نتایج حاصله اولاً نصف کردن مدار و حجم آبیاری در شرایط غیرشور منجر به 240 تا 273 کیلوگرم در هکتار افزایش عملکرد الیاف پنبه در شرایط غیرشور شد حال آن‌که در شرایط شور منجر به کاهش عملکرد و یا افزایش عملکرد کمتری شد. از دیدگاه بهره‌وری آب به تاخیر انداختن تاریخ کاشت موجب ارتقای عملکرد و بهره‌وری آب شد. از بین تیمارهای کم‌آبیاری در شرایط غیر شور، آبیاری بر مبنای تعرق نسبی 60 تا 90 درصد بالاترین بهره‌وری آب را به‌دنبال داشت ولی با توجه برای محقق شدن نیاز آبشویی، آبیاری بر اساس تعرق نسبی 80 درصد منجر به حداقل تجمع املاح در درازمدت خواهد شد. در شرایط شور، آبیاری بر مبنای تعرق نسبی 60 درصد در همه تاریخ‌های کاشت منجر به بالاترین بهره‌وری آب و همزمان نامین کسر آبشویی نزدیک به نیاز آبشویی شد.