مطالعات تزئینات نمای بیرونی درب‌ها و سردر‌های بناهای تاریخی بافت اطراف حرم مطهر امام رضا (منطقه ثامن)

بیان مساله:ورودی هر مکان نخستین و مهم‌ترین حلقه ارتباطی افراد با فضا است. هر ورودی می‌تواند از دو منظر عینی و ذهنی برای افراد تعریف گردد و همیشه این مولفه‌های عینی ازجمله سردرها است که بر دیگر مولفه‌ها پیشی گرفته و در نظر افراد بررسی می‌گردد و می‌تواند حس آنان را نسبت به فضا تعریف کند. شکل‌گیری ورودی به‌عنوان یکی از عناصر مهم و موثر در معرفی افکار و نظریات دوران مربوط به خود است و متناسب، هماهنگ و پیوسته با امکانات، اهداف عملکردی و تفکرات دوره مربوط به خود شکل می‌گیرد. مسئله ای که این پژوهش بدان می پردازد، مطالعه ی موردی پژوهش، بافت اطراف حرم مطهر امام رضا (منطقه ثامن) می باشد.هدف پژوهش: تمرکز بر نقوش بکار رفته در سردر‌ها و درب‌های بناهای مسکونی و تجاری در منطقه ثامن مشهد در دوره ی قاجار و ماقبل برمبنای گونه تاریخی، پهلوی اول و دوم برمبنای گونه ی سنتی ساده و پرکار، دوره‌ی گذار(اواخر دهه‌ی 50 تا 70) برمبنای گونه ی تلفیقی و تقلیدی و دوره ی متاخر برمبنای گونه مدرن به منظور شناخت ویژگی های تزئینات درب و سردرهای این منطقه در دوران مختلف است.روش پژوهش:اطلاعات پژوهش، براساس پیمایش نگارنده در بافت اطراف حرم مطهر امام رضا (منطقه ثامن) و با ابزار «عکس برداری» و همچنین مطالعات کتابخانه ای و اسنادی جمع آوری شده است. تصاویر گرفته شده توسط نگارنده، بر چارچوب تعریف شده، با روش توصیفی تحلیلی، ارائه می شود. نتیجه گیری:پژوهش بیانگر این است که باتوجه به تحولات سیاسی، اجتماعی وفناوری رخ داده در ایران و مشهد، میتوان ساخت و طراحی درب و سردر بافت تاریخی مشهد را این گونه تفکیک نمود: دوره ی قاجار و ماقبل برمبنای گونه تاریخی، پهلوی اول و دوم برمبنای گونه ی سنتی ساده و پرکار، دوره‌ی گذار(اواخر دهه‌ی 50 تا 70) برمبنای گونه ی تلفیقی و تقلیدی و دوره ی متاخر برمبنای گونه مدرن. مقایسه ی ویژگی های این گونه ها نشان می دهد که اگرچه طراحی و ساخت سر در خانه‌ های قدیمی دارای نقش کالبدی و کارکردی است که بیانگر مسائل زیادی مانند اوضاع طبیعی و اجتماعی منطقه، مذهب، نظام اجتماعی و فرهنگی، سبک زندگی و سطح طبقاتی باشد، اما با گذشت زمان و متاثر از تحولات اقتصادی، اجتماعی و فناوری، به تدریج شیوه های سنتی طراحی درب و سردر از بین رفته و به سمت گونه مدرن سوق یافته است.