تحلیل عناصر نمایشی تعزیه مطالعه موردی: تعزیه در روستای فدیشه شهرستان نیشابور

تعزیه از جنبه لغوی به معنی اظهار همدردی، سوگواری و تسلیت است. همچنین به عنوان شکلی از نمایش ریشه در اجتماعات و مراسم یادکرد شهادت امام حسین (ع) در ایام محرم دارد و در سیر تکامل آن، بازنمایی محاصره و کشتار در صحرای کربلا محور اصلی آن بوده و هیچگاه ماهیت مذهبی اش را از دست نداده است. در فلسفه عملی تعزیه می توان گفت این شیوه نمایش، کیفیتی انسانی دارد و با اجرای تعزیه و ایجاد همبستگی با شرکت کنندگان در این مراسم آیینی، بعد روحانی هر فرد به شکوفایی می رسد. از سوی دیگر، هنگامی که از منظر معیارهای هنری به تعزیه می نگریم درمی یابیم که هنرهای نمایشی ایرانی شاخه‌های گوناگونی دارند که گویی همگی از تعزیه منشعب شده‌اند. تعزیه هنری نمایشی است که گفته می شود از زمان پیش از تاریخ در ایران‌زمین به اجرا در‌آمده و ریشه‌ در باورهای مبتنی بر میترائیسم دارد؛ اما گروهی از صاحب نظران، تعزیه را صرفاً یک تقلید محض می دانند و آن را در زمره گونه های نمایش (تئاتر) قرار نمی دهند. این پژوهش با هدف واکاوی و تبیین عناصر تعزیه در پی پاسخ به این سوال است که چگونه می توان بین تعزیه و تئاتر پیوندی ناگسستنی ایجاد کرد. بنابراین مساله اصلی در این پژوهش بررسی عناصر اجرا در تعزیه و تئاتر و تطبیق هر یک از این عناصر با یکدیگر است. در پایان نیز این نتیجه گیری حاصل می شود که تعزیه و تئاتر وجوه اشتراک بسیاری باهم دارند؛ و با توجه به این که تعزیه را می توان با اجرایی خلاقانه و با تغییر در عناصر سازنده اش به نمایش درآورد، پس می توان در زمره گونه های نمایشی قرار داد. در ادامه به تعزیه در روستای فدیشه شهرستان نیشابور و یافته های پژوهشی در مورد برگزاری آیین تعزیه خوانی در این روستا می پردازیم و درمی یابیم که علم گردانی و حلیم پزان در صدر مهم ترین مراسم های همه ساله این آیین کهن یعنی تعزیه خوانی قرار می گیرند که در فرهنگ سازی مذهبی در بین مردم این منطقه نقشی مهم را به عهده دارد.