واکاوی مولفه‌های ارتقاءدهندۀ حریم در معماری خانۀ مسکونی مقایسۀ تطبیقی دورۀ قاجار (خانۀ داروغه) و دورۀ معاصر (خانۀ اندرزگو)

خانه، مامن و ماوای اصلی خانواده به شمار می‌رود. یکی از ویژگی‌های بارز خانه‌های ایرانی توجه به محرمیت و حفظ حریم خصوصی خانواده است. در زمینۀ مفهوم حریم و اهمیت آن مطالعات گسترده‌ای صورت گرفته اما به مولفه‌های موثر در ایجاد حریم کمتر توجه شده است. هدف اصلی این پژوهش واکاوی مولفه‌های ارتقاء‌ دهندۀ حریم و بررسی این مولفه‌ها در دو نمونۀ موردی خانۀ داروغه (دورۀ تاریخی قاجار) و خانۀ اندرزگو (دورۀ معاصر) است. در این پژوهش، برای گردآوری، از روش کتابخانه‌ای و میدانی و برای تحلیل، از روش کیفی استفاده شده است. یافته‌ها بیان‌گر این است که رعایت سلسله‌ مراتب فضایی، توجه به موقعیت، تعداد و اجزاء ورودی‌ها، تفکیک فضایی عرصۀ عمومی و خصوصی از یکدیگر، تامین خلوت فردی و جمعی، وجود انواع فضای باز، نیمه‌باز و بسته و رعایت حریم بصری و صوتی به ایجاد حریم در خانۀ مسکونی و تامین رفاه و آرامش درونی برای ساکنین می‌انجامد. نتایج مقایسۀ تطبیقی دو خانۀ داروغه و اندرزگو نشان می‌دهد که در دورۀ قاجار به کلیۀ مولفه‌های موثر در ارتقای حریم توجه ویژه‌ای شده است، اما در دورۀ معاصر برخی از مولفه‌ها نادیده گرفته شده‌اند. سلسله‌مراتب فضایی در برخی از فضاهای خانۀ اندرزگو رعایت شده و در برخی دیگر مورد غفلت واقع شده است. علی‌رغم توجه به خلوت فردی و جمعی در خانۀ اندرزگو، میزان و کیفیت آن به اندازۀ کافی و مطلوب نیاز ساکنین را برطرف نمی‌سازد. در نهایت، اجزای ورودی، شکل مسیر دسترسی به درون خانه و موقعیت ورودی خانۀ اندرزگو می‌توانست بر ایجاد محرمیت و رعایت سلسله مراتب تاثیر بیشتری داشته باشد.