معرّفی یک نسخه خطی از دیوان غرائب الصغر علیشیر نوایی و تحلیل مولفه‌های تذهیب آن (با عطف به افتتاحیه و ترقیمه)

عظمت خراسان بزرگ در سده نهم و دهم هجری و مقام ارجمند علمی، ادبی، هنری و سیاسی هرات کهن، بسیاری از شاعران، عالمان و هنرمندان را به سوی خود کشاند. مراکز خوشنویسی هرات از محافلی بود که در آن فاضلان، با انگیزه های اعتقادی و فرهنگی، طلّاب به جهت تعلیم خط و مواضع آموزشی و برخی به قصد معیشت، به استنساخ مولفات مشغول شدند. اما شبکه نسخه نویسی درباری، سهم والاتری در تولید و انتشار نُسخ خطی ممتاز تیموری ایفا کرد. غرائب الصغر، از دواوین ترکی علیشیر نوایی است که در طول تاریخ، بارها کتابت و آذین بندی شده است.بر همین اساس، هدف این مقاله، معرفی و تبیین شاخصه های بصری و تحلیل فنّی هنری عناصر تذهیب غرائب الصغر (نسخه کاخ باکینگهام) است. این امر با رویکردی سبک شناختی، بر پایه روش توصیفی تحلیلی و از طریق مطالعات اسنادی میسّر می شود. بدین سان که پس از معرفی نسخه نامبرده، به توصیف ساختاری عناصر بصری و سپس به تحلیل آرایه های آن با سه معیار رنگ، نقشمایه و ترکیب بندی پرداخته خواهدشد. در نهایت با عنایت به پاسخ این پرسش که شاخصه های بصری این نسخه از غرائب الصغر کدام اند و ویژگی های آرایه های تذهیب آن چیست؟ نتیجه گیری صورت می پذیرد.در پی یافتن پاسخ پرسش فوق و هدف پژوهش، یافته ها بیانگر آن است که آرایه های تذهیب این دیوان، در بستر کتیبه ها و قاب های صفحات افتتاحیه و انجامه، چند خصیصه برجسته دارند: ترکیب بندی بر پایه انواع گردشِ بندهای حلزونی (اسپیرال) شامل اسلیمی با الهام از اسلیمی های مغولی و ختایی، بهره جویی از عناصر ختایی در راستای نگاه طبیعت گرایانه تیموریان، و غلبه دو رنگ طلایی و لاجوردی بر صفحه.