معرفی نسخه خطی دیوان حسینی به رقم سلطانعلی مشهدی 890 هجری و تحلیل آرایه‌های تذهیب آن

اهمیّت سیاسی، فرهنگی، تاریخی، جغرافیایی و نژادی خراسان بزرگ، همواره توجه محققینِ حوزه هنر، خاورشناسان و نسخه پژوهان را به خود جلب کرده است. هرات، از مهم ترین شهرهای خراسان بزرگ است که سلطان حسین میرزا بایقرا از آخرین پادشاهان تیموری بر آن حکومت کرد و در خلال دوره پر ثمر خود، هنرمندان را به آرایش کتب دینی و غیر دینی سوق داد. دیوان شعر سلطان حسین میرزا، یکی از صدها نسخه خطی دوره تیموری است که از منظر تزئینات کتاب آرایی، به ویژه تذهیب، می تواند مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین، معرفی و تحلیل فنّی هنری عناصر تذهیب این دیوان، هدف اصلی پژوهش حاضر است. بر همین مبنا، مقاله پیشِ رو، با رویکردی سبک شناختی و روشی توصیفی تحلیلی، ضمن رجوع به منابع کتابخانه ای، آرایه های تذهیب نسخه مذکور را بررسی و تحلیل خواهد کرد. در این روند پس از معرفی نسخه خطی دیوان حسینی (890 هجری)، به توصیف ساختاری مولفه های تذهیب آن پرداخته، سپس این عناصر را به تفکیک رنگ، نقش و ترکیب بندی تحلیل خواهد شد. ضمناً این پژوهش مترصد پاسخ به این پرسش است که ویژگی های بصری تذهیب نسخه دیوان حسینی چه بوده و در چه سبکی گردآوری شده است؟ در نهایت یافته های پژوهش، نشان می دهند که ویژگی های سبکی تذهیب این نسخه با ویژگی های تذهیب سایر نسخه های دوره تیموری مطابقت دارد. تنوع و غنای تزئینات در کتیبه ها، استفاده از رنگ طلایی و طلایی در کنار لاجوردی، کاربست نوعی رویکرد طبیعت گرایانه در استعمال نقوش ختایی، گرایش به تزئینات چینی و ترکیب بندی پیچیده و هماهنگ، از جمله این موارد است.

Introducing the manuscript of Divan i Husaini signed by Sultan 'Ali Mashhadi (Dated 890 AH) and analysis of its illumination motifs

The political, cultural, historical, geographical and racial importance of Greater Khorasan has always attracted the attention of art researchers, orientalists and codicologists. Herat is one of the most important cities of Greater Khorasan, which was ruled by Sultan Hussein Mirza Bayqara, one of the last Timurid kings who has propelled artists to bibliopegy and decoration of both religious and non religious books during his fruitful governance.Divan i Husaini (collection of poems written by Sultan Husain Bayqara) is one of the hundreds of Illuminated manuscripts of the Timurid period, that could be analyzed in terms of book decorations specially illuminated motifs. Therefore, the introduction and technical artistic analysis of illumination motifs of this Divan is the main purpose of the current study. To do so, this paper employed a stylistic approach and a descriptive analytical method by referring to library resources, will answer to this question; What are the visual features of illumination motifs of Divan i Husaini and what are the stylistic attribution of this manuscript? Finally, the results also show that the stylistic features of illumination motifs of this Divan are consistent with the features of other illuminated manuscripts in the Timurid period. features like the variety and richness of the decorations in the inscriptions, the usage of gold singly or next to azure blue, the utilization of a naturalistic approach in the floral patterns (Khatai), the tendency to Chinese decorations and the complex and harmonious composition.