الگوی معماری اسلامی – ایرانی رهیافتی برای سکونت گاه های غیر رسمی کلان شهر مشهد

این حقیقت را باید پذیرفت که حدود یک ششم از جمعیت جهان در مناطق حاشیه‌ای و زاغه‌ای شهرهای جهان زندگی می‌کنند توجه کافی به جایگاه حاشیه نشینی شهرها در یک فضای جغرافیایی و سامان‌دهی آنها در برنامه‌های محلی، منطقه‌ای و کشوری لازم و ضروری است توسعه و گسترش حاشیه‌نشینی، یا سکونت‌های غیررسمی و غیرقانونی کلان شهرها، در قرن حاضر در اثر توسعه شهرها و گرایش شهر نشینی و صنعتی شدن بوجود آمده است. رشد سریع شهر نشینی کشورهای در حال رشد (جهان سوم) و مهاجرت از روستاها، پدید حاشیه نشینی را وسعت بخشیده است. در مناطق کلان‌ شهرهای جهان، خصوصاً کشورهای جهان سوم، میلیونها نفر از کمترین امکانات خدمات شهری و تسهیلات اجتماعی برخوردارند. کشور ایران، نیز از این قاعده مستثنی نیست و شهرتاریخی ومذهبی مشهد با سابقه‌ای بیش از هزار سال، دومین کانون جمعیتی ایران بشمار می‌رود که در شمال شرق ایران قرار دارد. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که اصولا‌َ رشد سکونتگاه‌های غیررسمی و نامنظم و شکل گیری جزیره‌های فقر در مشهد به‌دلیل حذف اقشار کم درآمد از نظام برنامه‌ریزی کلان و خرد یا لحاظ نکردن آنها به صورت فعال به‌عنوان گروه‌های هدف در سیاست‌گذاری‌هاست. تحقیقات نشانگر این موضوع است که اسکان کم درآمدها و ساماندهی و توانمندسازی بافت‌های نابسامان شهری از موضوعات و مسائل مهم توسعه شهری کشوراست و تاثیر انکار ناپذیری در تحقق یا عدم تحقق مطلوب طرح های توسعه دارند. این تحقیق به دنبال رهیافتی برای نوسازی این سکونت گاه ها با رویکرد توجه به الگوی معماری ایرانی اسلامی هم کمی و هم کیفی است. یافته ها نشان میدهد اگر سیاستگذاران و برنامه ریزی فیزیکی و معماران ما در نوسازی سکونت گاه های غیررسمی به الگوی کارآمد معماری ایرانی اسلامی توجه نمایند، از همه جهات به کیفیت مساکن و کیفت زندگی شهروندان تاثیر به سزایی می گذارند.