تحلیل بازنمایی خانواده در عکس‌های زیارتی بر مبنای رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی

پژوهش حاضر در پی بررسی سیر تاریخی بازنمایی خانواده در عکس‌های زیارتی است. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام گرفته، چارچوب نظری خود را بر پایه روش تحلیل گفتمان بنا نموده است. لذا برای دستیابی به یک منظر پژوهشی مشخص، نخست مقوله‌ی بازنمایی تشریح شده و پس از آن تحلیل گفتمان از منظر فرکلاف مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه با توجه به رابطه‌ی تنگاتنگی که میان بازنمایی و تحلیل گفتمان برقرار شد، سیر عکاسی زیارتی به عنوان بخشی از عکس‌های خانوادگی جامعه‌ی ایرانی مورد مطالعه قرار گرفت. این پژوهش در پی پاسخ به این سوال که بازنمایی خانواده در عکس‌های زیارتی چگونه بوده، گفتمان‌های موثر را در سه دوره‌ی مختلف پیش از انقلاب، سال‌های انقلاب و دوران پس از انقلاب بررسی نمود که در نهایت چنین نتیجه شد که در سال‌های پیش از انقلاب به واسطه‌ی گفتان‌هایی نظیر غرب‌گرایی و مردسالارانه، بازنمایی خانواده گاهی بدون حضور زنان و در برخی مواقع با مدهای لباس و آرایش غربی برای مردان انجام می‌شد. در بررسی عکس‌های زیارتی دوره‌ی انقلاب، مشخص شد که بازنمایی خانواده متاثر از گفتمان انقلابی بوده که نمود آن وارد شدن تصویر رهبران انقلاب به این عکس‌ها است. پس از دوران انقلاب در دهه‌ی نخست به واسطه‌ی جنگ و گفتمانِ حاصل از آن، خانواده‌ها خود را با ارزش‌های گفتمانیِ مربوط به جنگ بازنمایی می‌کردند. با پایان جنگ و ورود به دهه‌های متاخر، گفتمان‌هایی نظیر آزادی اجتماعی و روابط بین‌الملل زمینه‌ساز تغییراتی در بازنمایی خانواده در عکس‌های زیارتی شد. از این زمان به بعد زنان با پوششی غیر از چادر در عکس‌ها دیده می‌شوند و در میان عکس‌ها نوشته‌هایی به زبان انگلیسی نیز قابل روئیت است. با همه‌ی این اوصاف می‌توان گفت که بازنمایی خانواده در عکس‌های زیارتی، در سیر زمان علاوه بر تغییراتی که به واسطه‌ی پیشرفت تکنولوژی عکاسی داشته، در هر دوره به واسطه‌ی گفتمان‌های موجود، دستخوش تغییراتی شده است.