a comparative study of the ethical principles and ideas of ‘allāma majlisī and abū ‘alī miskawayh

Although ‘allāma majlisī did not intend to write an exclusive ethical book or propose a coherent ethical system in the various volumes of his book biḥār al-anwār, the analysis of the discussions he has made about the qur’ānic verses and traditions provides a comprehensive ethical doctrine. in addition to emphasizing on the role of rationality  in the explanation of theoretical and practical teachings of ethics, this doctrine pays special attention to the basic role of religion in the interpretation of spiritual foundations of conducts as well as the ethical and pedagogical aspects such that it gives in a complete and in-depth overview of the virtues and principles of islamicethics. on the other hand, the philosophical and ethical ideas of miskawayh are also so wise and sagacious of its kind. his attempts in shedding light on imaginative and confirmatory principles of ethics, creating coherence between philosophical teachings of greek and islamic ethics, and explicating the four classes of ethical virtues as well as their subcategories based on religious tenets are considered scholarly, valid, and thorough. this study focuses on a comparative survey of the ethical principles and ideas of ‘allāma majlisī in biḥār al-anwār and abū ‘alī miskawayh in tahdhīb al-akhlāq. then, by the analysis of these two ethical approaches, it is attempted to analyze their similarities and differences as well as their pros and cons in the clarification of islamic ethics.

بررسی تطبیقی مبانی و آرای اخلاقی علامه مجلسی و ابوعلی مسکویه

اگرچه علامه مجلسیدر مجلدات مختلف کتاب بحار، به‌طور مستقل در صدد نگارش کتاب اخلاقی و بیان نظام اخلاقی منسجمی نبوده، با بررسی مباحثی که وی در ذیل آیات و روایات بیان کرده است، نظام اخلاقی جامعی به‌دست می‌آید. در این نظام علاوه بر تأکید بر نقش عقل در تبیین آموزه‌های علمی و عملی اخلاق و تبیین فضایل اخلاقی، در تبیین مبادی نفسانی افعال و ابعاد مختلف اخلاقی و تربیتی، توجه ویژه‌ای به نقش اساسی دین نیز شده است، به‌گونه‌ای که نمودار کامل و جامعی از فضایل و اصول اخلاق اسلامی به‌دست می‌دهد؛ از سوی دیگر، اندیشه‌های فلسفی– اخلاقی مسکویه نیز در نوع خود بسیار نیرومند و حکیمانه‌اند و تلاش وی برای تبیین مبادی و مبانی تصوری و تصدیقی اخلاق و هم­چنین هماهنگ­کردن بین آموزه‌های فلسفی اخلاق یونانی و اخلاق اسلامی و تبیین فضایل چهارگانۀ اخلاقی و انواع و اجناس آن­ها مطابق با مبانی و مبادی دینی، از قوت علمی و اتقان و جامعیت خوبی برخوردار است. این نوشتار، به بررسی تطبیقی مبانی و آرای اخلاقی علامه مجلسیدر بحارالأنوار و ابوعلی مسکویه با محوریت تهذیب‌الأخلاق اختصاص دارد. سپس با تحلیل این دو رویکرد اخلاقی، مواضع وفاق و خلاف و کاستی‌ها و مزیت‌های هر کدام در تبیین نظام اخلاقی اسلام بررسی خواهد شد.