the miraculousness thought: context and evolution up to the third century ah

The i‘jāz (miraculousness) thought has witnessed some stages before the fourth century ah when it achieved its pinnacle. at the first stage in the first and second centuries ah, the men of letters and orators indicated their inability to rival the qur’ān, and the scholars and interpreters disregarded the issues tied to miraculousness without much effort and did not discuss it. at the later stage, the theological contention among various religions and within islamic denominations posed some challenges against the qur’ān as the evidence for the prophethood of prophet muḥammad (s) and islam, and led to an emphasis on the miraculousness discussions. the efforts of scholars such as naẓām, ‘alī b. rabban ṭabarī, jāḥiẓ, ibn qutayba, and wāsiṭī about i‘jāz represent some of the concerns which existed at that time.

اندیشۀ اعجاز: ‌زمینه‌ها و سیر تطوّر آن تا قرن سوم

«اندیشۀ اعجاز»، پیش از قرن چهارم هجری و رسیدن به اوج، مراحلی چند را به خویش دیده است. در مرحلۀ نخست، یعنی سده­های اول و دوم هجری، شاهدیم که ادیبان و سخنوران، در برابر هماوردی قرآن، اظهار عجز کرده‌اند و عالمان و مفسران بدون اهتمام و توجه ویژه، از کنارِ مسائل در پیوند با اعجاز گذشته‌اند و در آن به چند و چون نپرداخته‌اند. در مرحلۀ پسین، کشاکش‌های کلامی بین­ادیانی و درون­دینی و نهضت ترجمه، چالش‌هایی را فرا روی قرآن به عنوان سندِ نبوت و اسلام نهاد و مباحث اعجاز را جدی ساخت. تلاش‌های عالمانی چون: نَظّام، عَلی­بْن­رَبَّن طَبَری، جاحِظ، اِبْن­قُتَیْبه و واسِطی در زمینۀ اعجاز، جلوه‌هایی از دغدغه‌های موجود در این دوران است.