تبیین جایگاه حوض و متعلقات آن در هنر اسلامی(نمونه موردی نگاره‌های شاهنامه و خمسه طهماسبی).

در سنت معماری ایرانی، از حوض به منظور کاهش گرما، تلطیف فضا، انجام وضو، ذخیره آب و آبیاری استفاده نموده‌اند، جایگاه احداث حوض در مقابل اتاق ارسی یا پنجدری و یا در یکی از محورهای عمده فضای خانه چنان بود تا حرکت آب درون آن در راستای طول خانه باشد. افزون بر این، آب درون حوض به منظور بازتاب زیبایی‌های طبیعت مورد توجه بوده که در بیشتر مواقع دارای وجوه نمادینی بوده است که ریشه در فرهنگ و اساطیر ایرانی دارد؛ از طرف دیگر آب در اسلام، نمادی از عالم ملکوت می‌باشد که باعث پیوند منسجم انسان با طبیعت، در جهت رفع نیازهای جسمی و روحی او شده است. حال این ترکیب هوشمندانه در فضاسازی باغ‌های ایرانی نشان داده شده که با رویکرد مفهومی، کارکردی و زیباشناختی به خوبی در آن رعایت شده است. از میان هنرهای ایرانی، نگارگری یکی از مهم‌ترین جولانگاه‌های تصویرسازی‌های متعدد از باغ ایرانی بوده است. نگارگران ایرانی در دوره‌های مختلف برای تبیین جایگاه سازه حوض و آبنما در باغ ایرانی به عنوان عنصر نمادین و سرشار از معانی رمزی و ماورایی را در آثار خود به نحو احسنت به منصه ظهور رسانیده‌اند. این مقاله تلاش دارد که به روش توصیفی تحلیلی حاصل از مطالعات کتابخانه‌ای جایگاه حوض در هنر اسلامی را بر مبنای نگاره‌های موجود در دو نسخه شاخص مکتب تبریز صفویه با هدف شناسایی ساختار بصری حوض و آرایه‌های متنوع هنری آن مورد بررسی قرار دهد. یافته‌ها گویای این نکته مهم است که نگارگر با دید بصری و ریزبینانه به اطراف خود، آنچه که موجب زیبایی بیشتر باغ‌ ها بوده را به تصویر می‌کشید. هنرمندی که برای نمایش نمادین آب بیشتر از مفاهیم نمادین رنگ، نقوش (انتزاعی و هندسی) و موجودات نمادینی چون مرغابی، اژدها و عقاب بهره گرفته است.