ارزیابی ذائقه‌های زیبایی‌شناسی و ترجیحات بصری زنان در معماری معاصر ایران

هدف از ارزیابی کیفیت بصری، تعیین و مشخص کردن شاخص‌ها و معیارهایی است که از طریق آن‌ها بتوان طرح‌هایی متناسب با کاربران طراحی کرد. در مباحث معماری ارزیابی کیفیت بصری بناها به‌طور محدود صورت گرفته است و بیشتر پژوهش‌های صورت گرفته مرتبط با معماری منظر می‌باشد. علی‌رغم موفقیت‌های بسیار زنان در عرصه معماری، هنر معماری همچنان بر پایه نظام مردسالارانه‌ای شکل گرفته است که در آن کمترین توجهی به ذائقه‌های زیبایی‌شناختی زنان و نیازهای خاص آنان می‌شود. لذا این پژوهش در پی یافتن سلایق و علایق زنان در معماری است. با این امید که بتوان در راستای برقراری عدالت اجتماعی و تلاش در تحقق بیانیه‌های گام دوم انقلاب اسلامی که در آن موکدا به برقراری عدالت و حمایت از قشرهای نیازمند اشاره شده و تبعیض در استفاده از منابع عمومی را به‌شدت نفی کرده است. پژوهش حاضر شامل دو بخش نظری و. میدانی می‌باشد. در بخش نظری با استفاده از متون کتابخانه‌ای به تبیین مفاهیم اولیه و معیارهای موثر بر زیبایی و کیفیت بصری پرداخته شده است. در بخش میدانی نیز دو نوع پرسشنامه تدوین شده است. برای شناسایی اولویت‌های بصری زنان در مقایسه با مردان از پرسشنامه‌های نوع اول استفاده شده است و 125 نفر متشکل از هر دو گروه زن و مرد و همچنین افراد با تحصیلات معماری و بدون تحصیلات معماری در پرسشنامه نوع اول به امتیازدهی نمونه بناهای معماری معاصر ازنظر زیبایی پرداخته‌اند. پرسشنامه‌های نوع دوم به دلیل تخصصی بودن بین گروه 20 نفره از زنان معمار توزیع شده و هر یک از مولفه‌های بصری نمونه بناهای انتخابی از معماری معاصر امتیاز‌دهی شده‌اند. در انتخاب نمونه‌های موردی از آثار هردو گروه معماران زن و مرد استفاده شده است، بناهای انتخابی در منابع مکتوب، مجلات معتبر و ادبیات تخصصی به‌عنوان آثار برگزیده معرفی‌شده‌اند. در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها به دلیل توزیع غیر نرمال داده از آزمون‌های نا پارامتریک نظیر آزمون یو من ویتنی و اسپیرمن استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در گروه افراد بدون تحصیلات معماری مردان به نظم و تقارن نسبت به زنان بیشتر اهمیت داده و زنان نیز پیچیدگی را جزو اولویت‌های بصری خود قرار داده‌اند. همچنین در گروه افراد با تحصیلات معماری مردان به نسبت زنان به تنوع، انسجام و نظم بیشتری تمایل داشته و تناسبات و سطوح شفاف و کدر در بین زنان از اولویت‌های بالاتری برخوردار است. همچنین زنان در ارزیابی از زیبایی بناها تقارن را به‌عنوان عامل منفی می‌دانند.