بررسی جامعه‌شناختی بنای معماری مسجد/ارک علیشاه تبریزبر اساس رویکرد معماری و معنای شهری

رویکرد اقتصاد سیاسی و نظریه‌ی فرهنگ شهری دو رویکرد مهم و متاخر در جامعه‌شناسی شهری است که سعی دارد با بررسی نقش گروه‌‌های اجتماعی مختلف، بویژه گروه‌های قدرت و ثروت، و بها دادن به نقش کنشگران، تاریخ و فرهنگ، تحولات شهری را مورد مطالعه قرار دهد. رویکرد معماری و معنای شهر نیز به عنوان یکی از مهمترین رویکردهای موجود در نظریه‌ی فرهنگ شهری سعی دارد با در نظر گرفتن چنین عواملی، تاثیر جامعه‌شناسی را حتی در مادی‌ترین شکل‌ها از جمله فضاهای کالبدی و معماری مورد مطالعه قرار دهد. بر همین اساس بنای معماری مسجد/ارک علیشاه تبریز به عنوان نماد شهر تبریز و شهر تبریز به دلیل تاریخ آن به عنوان یکی از نمادهای مهم شهری ایران در هفتصد سال گذشته انتخاب شد. این بنا به دلیل تغییر نام، کاربری و معنا و نمادهای گوناگونش در طی تاریخ خود، نمونه‌ی خوبی برای بررسی یک اثر معماری براساس رویکرد معماری و معنای شهری است. نبود پیشینه و مطالعات این‌چنینی در ادبیات پژوهشی ایران زمین، ضرورت و اهمیت چنین مطالعه‌ای را دوچندان کرد. روش پژوهش حاضر از نوع کیفی و کتابخانه‌ای است. در پژوهش حاضر، بنای مسجد/ارک علیشاه تبریز در طول تاریخ هفتصد ساله‌اش بر اساس رویکرد معماری و معنای شهر در نظریه‌ی فرهنگ شهری به معنای تلاش گروه‌‌های خاص اجتماعی برای سلطه‌ی فرهنگی و قدرت سیاسی و اجتماعی این بنا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر این است که بنای مسجد/ارک علیشاه تبریز آیینه‌ای از تاریخ پرفرازوفرود اجتماعی ایران زمین در بستر شهری است و مورد بسیار مناسبی برای تحلیل یک اثر معماری براساس رویکرد معماری و معنای شهری در جامعه‌شناسی شهری است.