تحلیلی بر چالش ها و آسیب های تحقق عدالت فضایی مکانی در ایران از منظر آمایش سرزمین

یکی از اصول بنیادین که در اغلب ایدئولوژی­ها از جمله دین اسلام مبنای برنامه­ریزی محسوب می­شود، اصل عدالت اجتماعی است که تفکر نهادها و برنامه­ریزان بر مینای آن شکل می­گیرد. از سویی آمایش سرزمین را مهندسی ترتیبات بهره­وری بهینه از ظرفیت­های اقتصادی- اجتماعی و طبیعی تعبیر کرده­اند که به عنوان تبیین دیدگاه درازمدت توسعۀ ملی شکل می­گیرد. با این وجود چهرۀ کلی ساختار فضایی کشور ایران حاکی از وجود عدم تعادل­ها در سطح سرزمین­ می­باشد؛ بطوری­که نیمه غربی کشور با توجه به برخورداری از بسیاری از قابلیت­های طبیعی و متاثر از عوامل ارادی که در شکل­گیری فضا نقش دارند، سهم عمده­ای از فعالیت­های تولیدی را به خود اختصاص داده و طبعاً اکثریت قاطع جمعیت را نیز در خود جای داده­اند و اختلاف فاحش آن با نیمه شرقی مشهود است. این در حالی است که روش­های مرسوم برنامه­ریزی در کشور فاقد ابزار و مکانیسم های لازم برای پاسخگویی به مسائل و مشکلات بوده و لذا کماکان عدم تعادل­های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی بر کشور مستولی می باشد. از این رو آمایش سرزمین، ضمن تکمیل و اعتلای نظام برنامه­ریزی کشور، می­تواند پاسخگوی بسیاری از مسائل و کمبودهای مطرح شده در خصوص عدم تحقق عدالت فضایی- مکانی در کشور باشد. بدین ترتیب به نظر می­رسد ضرورت تهیه و تدوین و پیاده­سازی سند آمایش سرزمین به عنوان راهبردی ملی و بلندمدت که حاوی سطوح مختلف فراملی، ملی و استانی باشد با رویکرد الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت و بمنظور تحقق عدالت فضایی- مکانی در ایران حتمی است.