مقایسه سیاست های توسعۀ شهری قبل و بعد از انقلاب اسلامی

شهر و شهرنشینی یکی از صورت­های زندگی بشر در فرایند تکامل تاریخی است که در حیات اجتماعی- اقتصادی بشر از قدمت چندین هزارساله برخوردار بوده و بعد از ورود بشر به تمدن مدرنیته به عنوان شکل غالب سکونتگاه­های انسانی درآمده است. مکانیسم و دینامیسم شکل­گیری شهر و شهرنشینی در حیات جدید بشری یا همان مدرنیته، الگویی تا حدودی متفاوت از سایر دوران­های شهرنشینی داشته و همین امر نیازمند بررسی بیشتری در این زمینه است. از آنجا که امروزه توسعۀ جوامع و سایر پارامترهای آن اعم از شهر، روستا، سیاست، اقتصاد، تکنولوژی و فرهنگ متاثر از قوانین و برنامه­های مکتوب در سطوح کلان و خرد می­باشد، بررسی مکانیسم تحولات و پویایی شهری و سایر مولفه­های اجتماعی، نیازمند آگاهی از مضامین نهفته در این قوانین، برنامه و نهادهای اجتماعی می­باشد. با توجه به اینکه جامعۀ معاصر ایران در فرایند تکامل تاریخی خویش، متاثر از نیروها و اوضاع اجتماعی متفاوتی می­باشد، در این جستار با استفاده از روش استنادی (اسنادی و کتابخانه­ای) و مراجعه به منابع و کتاب­های تاریخی و قوانین موجود در برهه­های تاریخیِ دوران مشروطیت، دوران پهلوی و دوران انقلاب اسلامی به عنوان مهمترین و کلی­ترین مولفه­هایی که سایر عناصر و خرده نظام­ها را تحت تاثیر خود قرار داده­اند، با مطالعۀ قوانین و برنامه­های تدوین شده در این سه مقطع تاریخی، تاثیر و تحولات موجود در عرصه سیاست­های توسعۀ شهری مورد بررسی قرار گرفته و این نتایج بدست آمده است: در همۀ برنامه­های موجود در سه مقطع مورد بررسی قرار گرفته، وجود موانع ساختاری و مداخلۀ بیش از حد دولت و زورمدارانه بودن و تمرکزگرایی شدید با اندکی تفاوت توسعه از بالای اکثر برنامه­ها قابل تببین است. سیاست­های توسعۀ شهری در همۀ مقاطع یاد شده برون­گرا و شبه غربی بوده و از الگوی سرمایه­داری تاثیر پذیرفته است. در هر سه مقطع تاریخی، سیاست­های توسعه­ای به نفت اتکا داشته و در گذشت زمان این اتکا نه تنها کمتر نشده بلکه اتکای این برنامه سبب آسیب­پذیری بیشتری شده است.