نقش و جایگاه آموزه های فرهنگ اسلامی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

این مقاله بر آن است که موضوع توسعه و پیشرفت را از منظر و رویکرد بینش اسلامی مورد توجه و تحلیل قرار دهد. همچنین کشف و استخراج مفاهیم فرهنگی حرکت­آفرین در جهت پیشرفت جامعه اسلامی را مطرح می­نماید. درونی­کردن این مفاهیم در افراد جامعه برای تحقق اهداف پیشرفتی سیاست­گذاری شده، از اهداف مقاله می­باشد. برای این منظور با استفاده از روش اسنادی روایی[1] و کتابخانه­ای مفاهیم مورد نظر برای توسعه و پیشرفت جامعه مورد بررسی قرار می­گیرد. اصل موضوع این مقاله این است که پایۀ اول بحث توسعه و پیشرفت را باید در زمینه­های معرفتی (علوم انسانی) جستجوکرد. موضوع توسعه و پیشرفت جامعه از الگوهایی که از نیمۀ قرن بیستم پدیدار شد و گسترش یافت تبعیت می­کنند. یکی از این الگوها تحت عنوان «نوسازی»[2] معروف شده است. دوم الگویی که در چالش با الگوی اول و نقد آن ظهور پیدا کرد با عنوان «وابستگی»[3] معرفی شده است. آنچه مورد تحلیل این مقاله می­باشد این است که هر دوی این الگوها و حتی الگوهای جدیدتری که پس از طرح مسالۀ جهانی شدن و پی آمدهای آن مطرح شده­اند، همگی از یک آبشخور فکری و فرهنگی نشات می­گیرند و به یک اردوگاه نظری- فلسفی تعلق دارند که ما از آن بعنوان اردوگاه غرب به معنای فلسفی و معرفت شناختی یاد می­کنیم. این اردوگاه از نظر هستی­شناختی و معرفت­شناختی نوعی از علوم انسانی را رشد داده که الگوهای توسعۀ منبعث از آن را الگوی غربی عنوان می­دهیم. نتیجه اینکه، در مقابل این الگوی غربی با توجه و تکیه بر ابعاد هستی­شناختی و معرفت­شناختی اردوگاه اسلامی که ملهم از آموزه­های قرآنی و وحیانی است و برای جامعۀ ایران که از زمینه­های تاریخی و فرهنگی این سرزمین تاثیر می­­پذیرد، الگوی اسلامی- ایرانی توسعه و پیشرفت می­نامیم.