احیای تمدن ایرانی اسلامی از رهگذر تولید مادی و معنوی با بررسی نقش بنیان های فکری شیعی در فراز و فرود تمدنی

با وجود فراوانی پژوهش­هایی که ارتباط دو­سویه­ی اهل تصوف و گروه­های فتیانی را، با سازوکار تولیدی در قالب اصناف مورد توجه قرار داده­اند، اما منابع در خصوص تاثیر مذهب شیعه در ساختار و روابط سازمان­های تولیدی پس از اسلام، جز اشارات مختصر چندان غنی نبوده­اند. مقاله حاضر که به شیوه­ی تاریخی- تحلیلی به انجام رسیده است، تلاش دارد با تکیه بر شواهد ملموس، اولاً سهم عمده­ی مبانی فکری شیعه در شکل­گیری و پویاییِ ساختار سازمانی اصناف و بخصوص سازوکار تولید آثارصناعی و هنری را مشخص نماید؛ در ثانی، با تبیین مبانی بنیادین فکری این مذهب، نشان دهد که چگونه مفاهیم اساسی تفکر شیعه چون ولایت و امامت، تقلید، عدالت، محبت و نیز تقیه، به ترتیب در قالب­هایی چون ساختار سلسله مراتبی استاد- شاگردی و استادان معنوی، رویکرد مبارزاتی و حق­طلبانه، همبستگی و حمایت و رازآموزی باز­تولید شده­اند. چنین برهم­کنشی، در یک دورۀ چند صد­ساله، سرانجام در کارگاه­های تیموری و اوایل دوران صفوی سبب­ساز شکوفایی خیره­کننده در کمیت و کیفیت آثار تولید شده و همکاری و هماهنگی اعجاب­انگیز درون­گروهی و درون­سازمانی گردید. با وجود این، ضعف کار گروهی از اواخر سده دهم هجری و در پی تقابل حکام صفوی با هر گونه گروه­بندی اجتماعی مرکزگریز از طریق رسوخ و تخریب بافت اجتماعی خودبنیاد توسط نوعی دیوان­سالاری توسعه­یابنده در قالب شبکه­ای از سپاهیان و صنوف سازمان­یافته دولتی، دچار افت چشمگیری گردید که به نحوی تا به امروز ادامه یافته است. پیشنهاد پژوهش پیش رو به منظور احیای همکاری­های درون گروهی شامل به­کارگیری تیم­های فعال خودجوش، حمایت از رهبری تیم­ها، به رسمیت شناختن ارزش­های درون­گروهی تیم­ها و هویت­بخشی به آنها می­باشد.