ملزومات ارتقای اثربخش رویکرد توسعۀ دانش بنیان: یک ارزیابی انتقادی

امروزه فرآیند توسعه به آرایۀ دانایی‌محوری آراسته شده است و از همۀ کارگزاران توسعه انتظار می‌رود در راستای تحقق جامعۀ دانایی‌محور در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و غیره، به صورتی پیوسته و مستمر تلاش نمایند. بی‌تردید پیشبرد توسعه دانایی‌محور نیازمند درک زمینه‌ها، پیش‌نیازها و ملزومات، سازوکارهای پیشبرنده و آسیب‌شناسی چالش‌ها و تهدیدهای مربوطه است. به تعبیر دیگر، توسعۀ دانش‌بنیان و تحقق جامعۀ دانایی‌محور، بسان فرآیندی می‌ماند که نیازمند مهندسی همه­جانبه، سیستمی، راهبردی، پیوسته، هدفمند، آگاهانه و آینده‌نگر است. در این نوشتار با رویکردی نرم‌افزارانه و فرهنگ‌مدارانه، انتقادی و آسیب‌شناسانه به مقولۀ توسعۀ دانایی‌محور و تحقق جامعۀ دانایی‌محور پرداخته شده است. برای این منظور در ابتدا تلاش شده است تا جامعهۀ دانایی­محور و توسعۀ مبتنی بر دانایی معرفی شود و سپس در ادامه برخی از چالش‌های تهدیدگر تحقق جامعۀ دانایی‌محور که به نوعی تبلور خردگریزی و جاهلیت مدرن در عصر دانایی‌محوری بوده و بسان بحرانی چندبعدی، همبسته و پیچیده ‌به نظر می‌رسد، معرفی شده است. سخن کلیدی این نوشتار آن است که توسعۀ دانایی‌محور فراسوی توسعۀ زیرساخت‌ها، ساماندهی ساختکارها و هزینه‌کرد اعتبارات و مواردی از این دست، نیازمند رویکردی نرم، فرهنگ‌مدار و اخلاق‌مدار توام با تعهد و عزم همه­جانبۀ همۀ اعضای جامعه، بویژه کارگزاران اجتماعی و نهادهای دانش است.