زوال موقعیت دریایى ایرانیان در عصر اکتشافات، جغرافیایى و تاثیر آن بر عقب ماندگى تاریخى ایران

تا اواسط قرن نهم هجرى برابر با اواسط قرن پانزدهم میلادى، ایران سهم عمده اى در تجارت میان آسیا و اروپا داشت. بخش قابل توجهى از این تجارت هم از دریا صورت مى گرفت. مسیر دریایى که از چین و هند به خلیج فارس مى رسید، عرصه فعالیت دولت ملوک هرموز بود. کالاهایى که به هرموز مى رسید با عبور از شهرهاى بزرگ ایران به سواحل دریا هاى مدیترنه و سیاه می رسید تا به اروپا حمل شود. اما از این زمان اروپاییان با پیشقدمى پرتغالی ها به اقیانوس هند رسیدند و حمل کالا بطور مستقیم به اروپا را آغاز کردند. آنان علاوه بر داشتن کشتی ها و کشتیرانى بهتر، از توپ نیز بهره مى­بردند. در نتیجه با سرعت دریا و تجارت دریایى عرصه انحصارى اروپاییان شد. از وقایع نگارى این اولین قدم در شروع عقب ماندگى ایران به شمار مى آید. این امر از یک سو با عقب ماندگى تکنیکى در زمینه دریانوردى ادامه یافت و از سوى دیگر باعث زوال قدرت اقتصادى ایران شد، که خود علت اصلى بسیارى از عوامل عقب ماندگى ایرانیان بوده است.