سرمایه اجتماعی از منظر قرآن و جامعه شناسان کلاسیک غرب

سرمایۀ اجتماعى، مفهومى نوین و نوپا در عرصۀ مطالعات اجتماعى است که در چند دهۀ اخیر، توسط جامعه­شناسان غرب مطرح شده است. از این رو، قرآن کریم در1400 سال پیش مفاهیم و شاخص­هایی را چون عدالت، انفاق، برادری، تفکر، دانش، شناخت خود، صداقت، تعاون، کمک و احترام به دیگران، مشورت، وفای به عهد، اعتماد، کار شایسته و خوب، مسئول بودن، تلاش و توکل بر خدا، امر به معروف و نهی از منکر، ... و همچنین پرهیز از مواردی چون تفرقه، سستی، تقلب، کم­فروشی، ناامیدی، فساد، ضایع کردن مال مردم، ریا، حسد، غیبت، خودنمایی، بدگمانی، غرور و ... را مطرح کرده است که بسیار دقیق­تر و کامل­تر از شاخص­های ارائه شده از سوی جامعه­شناسان کلاسیک غرب است. آنچه در این خصوص مهم است، اینکه قرآن کتابى است که در تمام شئون زندگی جوامع بشری، طرح، برنامه و نظر دارد، قوانین اجتماعى و فردى حاکم بر نوع انسان را به وضوح بیان کرده و هیچ مطلب کوچک و بزرگی از نظرش مخفى نمانده است. بدینسان، برای بازاندیشی و بازنگری در مفهوم و شناخت دقیق اجزای سرمایه اجتماعی بر اساس تعالیم قرآن و گسترش این دانش با توجه به فرهنگ اسلامی، جهت تبیین نقش راهبردی سرمایه اجتماعی در فرایند رشد و شکوفایی همه جانبه کشورها و ملت ها و به ویژه جهان اسلام ضروری است.بنابراین، برای دست‌یابی به این هدف، در این مقاله با روش توصیفی و تحلیل محتوا، پس از بحث و بررسی مفهوم «سرمایه اجتماعی» به عنوان یک مفهوم ترکیبی از منظر جامعه‌شناسان کلاسیک و صاحب‌نظران غرب آن پرداخته شده، سپس به عناصر کیفی سرمایه اجتماعی مانند «اعتماد» و «آگاهی اجتماعی» و عناصر کمّی آن مانند «میزان مشارکت» و «ارتباطات» در اندیشه اسلامی با محوریت قرآن کریم، اشاره گردیده است.