ایران و تجارت بین المللی دریای سیاه در دوران ایلخانان

درطول تاریخ ایران، دریا و دسترسی به آن برای دولت‏های حاکم اهمیت بسیاری برای گسترش مناسبات تجاری و حضور در عرصه‏های بین‏المللی داشته است. در قرن‏های هفتم و هشتم هجری/سیزدهم و چهاردهم میلادی، همزمان با حاکمیت ایلخانان بر ایران، دریای سیاه به یکی از کانون‏های مهم تجارت بین‏المللی تبدیل گردید. ایلخانان مغول با اتخاذ «سیاست دریایی» در حوزه‏ی دریای سیاه، در رقابت با دشمنان منطقه‏ای- به ویژه اردوی زرین- و ایجاد ارتباط با همپیمانان اروپایی، مانع از شکل‏گیری اتحادیه‏های خصمانه علیه خود گردیدند. با اقدامات ایلخانان، تاجران مناطق مختلف از طریق دریای سیاه به خلیج فارس، مدیترانه و حوزه‏ی بالتیک که کانون‏های نوپای تجارت بین‏المللی بودند، راه یافتند و بدین ترتیب ایران سهم زیادی در شکل‏گیری تجارت دریایی بین‏المللی در اواخر قرون وسطا بر عهده گرفت. این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی نقش راهبردی دریای سیاه را در سیاست دریایی و تجارت خارجی ایران در دوره‏ی ایلخانان بررسی نموده و پیامد این سیاست را در گسترش مبادلات جهانی از چین، اقیانوس هند و خلیج فارس تا حوزه‏های بالتیک و مدیترانه ارزیابی نماید. یافته‏های پژوهش حاضر نشان می‏دهد که با توجه به همجواری ایران با دریاهای بزرگ در شمال و جنوب، پیشبرد سیاست دریایی و مبادلات تجاری دریایی برای توسعه‏ی همه­جانبه‏ی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران در طول تاریخ از اهمیت ویژه‏ای برخوردار بوده است.