نگاهی بر سیر تفکر فلسفی و ارتباط آن با پیشرفت جامعه

از دیرباز سیر تفکر فلسفی در قلمرو اسلام و اروپا تغییرات متفاوت و معکوسی را شاهد بوده است. در برهه­ای از تاریخ، نگاه مسلمانان به فلسفه و علم، نگاه ارسطویی (مشایی) و نگاه اروپاییان افلاطونی (اشراقی) بوده و در برهه­ای دیگر عکس این موضوع واقع شده است. در این مقاله با بررسی این سیر فکری سعی می­شود بازتاب آن بر جوامع مسلمان و اروپایی روشن شود، و ارتباط میان طرز تفکر فلاسفۀ یک ملت با پیشرفت آن ملت مشخص گردد. اساس کار بدین ترتیب است که ابتدا در مورد فلسفۀ افلاطونی (اشراقی) و فلسفۀ ارسطویی (مشایی) به اجمال سخن می­گوییم. سپس تاثیرپذیری فیلسوفان و به تبع آنان دانشمندان از فلسفه و مکتب این دو (افلاطون و ارسطو) را در جامعۀ مسلمان و اروپایی بررسی می­کنیم تا دلایل پیشرفت در حوزه­های گوناگون در تمدن مسلمانان و تمدن اروپاییان تبیین شود. فلسفه اگرچه اساساً امری اعتقادی است، لکن تاثیر عمده و بنیادی در شکل­گیری یک تمدن دارد. اگر ریشه­یابی پیشرفت یا افول یک تمدن مطلوب باشد، باید فلسفۀ حاکم بر جامعه و مردم آن تمدن بررسی شود.