سلطنت، مشروطه و حکومت اسلامی در اندیشه سیاسی علامه نائینی؛ الگویی پیشینی از مشروعیت مردمی در اندیشۀ دینی

تحولات بزرگ در مکان­ها و زمان­های گوناگون، معمولاً با تحول اندیشه­ای بزرگی نیز همراه بوده­اند که پوشش فکری و نیروی اصلی پشتیبانی را برای این تحولات عینی فراهم کرده­اند. در مورد تحولات ایران در یک سده اخیر نیز این امر صادق است، چراکه با شکل­گیری مشروطه­خواهی نیاز به مبنای جدیدی برای مشروعیت ساخت سیاسی و اَعمال آن بود. در این بین شاید بتوان اندیشه­های علامه نائینی را مصداقی برای پوشش فکری و پشتیبانی و نزدیکی تفکرات متنوع در حول مردم­سالاری دانست که می­توانست شکاف­های عمیق و مختلف را در بین نیروهای اجتماعی گوناگون پر کند؛ اما در نهایت به دلیل عدم غلبه این طرز تفکر و عدم پذیرش آن از سوی گروه­ها و نیروهای عمده اجتماعی و سیاسی از ایفای نقش خود بازماند. در ادامه به تشریح و تبیین آرای این فقیه بزرگ می­پردازیم و در طی آن مشخص خواهد شد که چگونه اندیشه سیاسی و فقهی علامه نائینی می­تواند الگویی متقدم، به لحاظ زمانی، را برای الگوی مشروعیت نظام­های سیاسی مردم­سالار در چارچوب احکام و قواعد فقهی اسلامی و شیعی ارائه کند.