بررسی رویکرد اصلاحگری اقتدارگرایانه در ایران از دوره قاجار

بسیاری از صاحب­نظران، جنگ­های ایران و روس را سرآغاز دورۀ جدیدی از تاریخ ایران و شکست­ها را طلیعۀ اندیشیدن دربارۀ عقب­ماندگی ایرانیان می­دانند که عباس میرزای ولیعهد را به فکر چاره­جویی می­اندازد؛ که این چاره­جویی حدود 200 سال است که ادامه دارد. سوال این است که چرا برخی از کشورها که همزمان و حتی دیرتر از ما به فکر جبران عقب­ماندگی افتاده­اند پیشرفت کرده و کشور ما هنوز توسعه نیافته است؟ عباس میرزا، پایه‌گذار نوعی تحول اصلاحی اقتدارگرایانه در تاریخ ایران است که بعدها رهروان زیادی پیدا کرد که در این مسیر تلاش نمودند؛ اما به روح و لوازم آن توجه نشد و این روش اصلاحی دچار نوعی تعارض شد. از سویی تمام قدرت را در شخص شاه متمرکز می­کرد و از سوی دیگر اصلاح ساختار فرهنگی و سیاسی را در موارد اساسی نادیده می­گرفت. در این مقاله که از داده­های اسنادی- کتابخانه­ای بهره­گیری شده و به روش توصیفی- تحلیلی و در مواردی مقایسه­ای- تطبیقی به نگارش درآمده، برخی از دلایل ناکامی­ها در دستیابی به توسعۀ اقتصادی واکاوی و در پایان پیشنهاداتی ارائه شده است.