نقش نهاد هدایت گر در اجرای سیاست های نانوتکنولوژی: مطالعه تغییر رویکرد ستاد توسعۀ فناوری نانوی ایران

سیاستگذاری نانو تکنولوژی در جمهوری اسلامی ایران با تدوین سند راهبردی نانو تکنولوژی در سال 1384 به طور رسمی آغاز شد. در فاصله زمانی سالهای 1384 تا 1386، اجرای سیاستهای نانو تکنولوژی با توجه به سند مذکور و با کارکردهای تعریف شده ای برای ستاد نانو صورت پذیرفت ولی در ادامه و از سال 1387، رویکرد حاکم بر اجرای سیاستهای این حوزه تغییر کرد و سند دوم راهبردی نانو با مختصات جدید تدوین و ستاد نانو نقشها و ابزارهای متمایزی را به کار گرفت. پژوهش حاضر ضمن برشمردن تفاوت های 2 رویکرد فوق، علل این تغییر رویکرد را برشمرده و کارآمدی هر یک از آنها را مورد بررسی قرار دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که نقش میانجی و واسطه گر ستاد نانو در رابطه با سایر سازمانهای اجرایی که مبنایی اساسی برای اجرای سیاست ها رویکرد اول بود؛ با موفقیت روبرو نشده است. در مقابل؛ رویکرد دوم که با رهبری و آزادی عمل ستاد توسعه نانو و ارتباطات پرتعداد آن با سایر بازیگران همراه بود؛ نشان می دهد که اجرای سیاستهای حوزه نانو تکنولوژی ایران با نقش استراتژیک یک سازمان اجرایی (ستاد توسعه نانو) و با برقراری تعاملات گسترده با بازیگران مختلف در اجرا موفق تر است. این تجربه می تواند برای تدوین و اجرای سیاستهای حوزه های مشابه در کشور مورد استفاده قرار گیرد تا از آزمون و خطا و هدر رفت منابع و زمان جلوگیری شود. نتیجه متاخر پژوهش برای سیاستگذاران ملی آن است که هر چند تصمیم گیری فرا دستگاهی و شورایی بسیاری از آسیبهای سیاستگذاری تکلیف محور( مبتنی بر وظایف ذاتی دستگاهها) را بر طرف می کند ولی این تصمیم گیری فرا دستگاهی در مرحله اجرا نیازمند ترتیبات و ابزارهای اجرایی متمایزی است تا از مواجه آن با شکست جلوگیری کند. وجود یک نهاد متمرکز هدایتگر همراه با ارتباطات پرتعداد با دیگر بازیگران در سطوح مختلف از جمله این ترتیبات است.