عوامل نهادی و ساختاری تمرکز دولت و ناکارایی اقتصادی در تاریخ اقتصادی ایران

هر نظام اقتصادی از سه جزء دولت، بازار و نهاد تشکیل می­شود و عملکرد اقتصادی بر نحوه تعامل میان این سه جزء بستگی دارد. بر اساس نحوه تعامل این سه جزء دو نوع نظام اقتصادی رقابت باز و رقابت محدود شکل می­گیرد. در نظام رقابت محدود، که همراه با تمرکز دولت در اقتصاد بوده و سودآوری فعالیت­های اقتصادی تابع رانت توزیع شده توسط دولت است تا رقابت بازاری، رشد و توسعه اقتصادی با محدودیت مواجه می­شود. بررسی تاریخ اقتصادی کشور نشان می­دهد نظام رقابت محدود و تمرکز دولت، همواره یکی از مهمترین مشکلات اقتصاد ایران بوده است. این مقاله به بررسی ریشه‌های تمرکز دولت و به دنبال آن ایجاد نظام رقابت محدود در اقتصاد ایران می­پردازد و اثرات نهادی و ساختاری آنها را بررسی می­کند. مقاله بدین نتیجه می‌رسد که عامل تمرکز دولت و نظام اقتصادی رقابت محدود در اقتصاد ایران در گذشته کمبود آب و در زمان حال وجود درآمدهای نفتی است. از این رو تحریم نفت و کاهش قیمت نفت در دو سه سال اخیر فرصتی اجباری برای کاهش تمرکز تاریخی دولت و رفتن اقتصاد به سمت نظام رقابت باز برای اولین بار در تاریخ اقتصادی کشور می­باشد. این نتیجه به لحاظ طراحی الگویی ایرانی برای توسعه اقتصادی اهمیت اساسی دارد.