مجد خوافی؛ اولین مقلّد سعدی؛ سرمایۀ علمی- فرهنگی دیروز، افتخار امروز

سرزمین رجال­خیز و ادب­پرور خواف در دامن خود رجال علمی، سیاسی، ادبی، مذهبی و نظامی خدمت­گزاری برای اسلام و ایران پرورش داده است که مجد خوافی قطره­ای از این دریای بی­کران است. اهمیت علمی و فرهنگی و سیاسی خواف از آنجا پیداست که در قرن پنجم (ه ق) خواجه نظام­الملک توسی وزیر مَلِکشاه در خرگرد خواف نظامیه­ای در حُکم دانشگاه امروزی تاسیس کرد و بعد غیاث الدین پیر احمد خوافی وزیر شاهرخ تیموری مدرسه غیاثیه را در آنجا بنا نهاد. مجد خوافی از نویسندگان نیمۀ اول قرن هشتم هجری است که نزدیک به پنجاه سال برای کسب علوم عقلی و نقلی رنج برده است. او بعد از بیست سال دوری از وطن به تشویق دوستانش درسال 733 ه .ق کتاب «روضه­ی خُلد» را به تقلید از گلستان سعدی در 18 باب تالیف و در سال 737 در آن تجدیدنظر نمود. این کتاب را نیز فردی همنام و هم­شهری مجد خوافی در هندوستان در سال 1329 در16 باب چاپ نموده آن را «خارستان» نام می­نهد و به خود نسبت می­دهد. مجد خوافی علاوه بر روضه خلد سه اثر دیگر به نام­های کنزالحکمه، ترجمۀ منظوم جواهر­اللغه زمخشری و دیوان اشعار نیز داشته است که در روضه خلد از آنها نام برده، ولی تاکنون اثری از آن­ها در دست نیست. مجد خوافی بر خلاف سعدی که غالباً ابیات را برای روشن شدن حکایت و در ادامۀ آن می‏آورد، معمولاً عبارات منثور را یک بار دیگر به نظم می­‏کشد تا قریحه خود را بیازماید و استعداد شعری خود را به رخ خواننده بکشد. حکایات موجود در این کتاب همانند گلستان به نثر آمیخته به نظم می­باشد. در لابه­لای حکایات روضۀ خلد گوشه­هایی از زندگی مجد خوافی و تاریخ خواف و کرمان را می­توان یافت. اساتیدی که در تکوین شخصیت مجد نقش داشتند یکی علامه عماد­الاسلام و دیگری فصیح الدین خوافی است که با صاحب مجمل فصیحی متولد 777 یکی نیست. مجد خوافی علاقه زیادی به سیر و سیاحت و گفتگو با انسان­ها و تذکّر دادن به آن­ها داشت. از جمله به نیشابور، طبس، هرات، کرمان، لرستان، سیستان و شیراز مسافرت نموده است. وی با توجه به حکایت­هایش از جمله دانشمندانی است که به سختی امرار معاش نموده است. شغلش پند و اندرز و تذکر دادن بود و از این طریق امرار معاش می­کرد.