بررسی نقش خواجه نظام الملک و مدارس نظامیه در تحمیل همسازگری فکری- مذهبی در ایران

در جریان تاریخ تمدن اسلامی، میل به یک سویه نگری فکری و همسازگری اعتقادی، همزمان با پیدایش تفکر ازاد و رشد علوم عقلی شروع به شکل گیری کرد. و حتی حاکمان و نحله های فکری خردگرا نیز از این جزم اندیشی به طور کامل رها نبودند و در صورت لزوم به سرکوبی مخالفان فکری و اعتقادی می پرداختند. اما برخوردجدی با تکثرگرایی اعتقادی، فکری، توسط خلیفه متوکل عباسی آغاز شد این روند در ایران به وسیله محمود غزنوی و پس از دوران عقل گرایی آل بویه، با حذف دگراندیشان عمدتاً شیعه مذهب دنبال گردید و در عصر سلاجقه و با تلاش های نهادمند خواجه نظام الملک به اوج رسید. وی با تاسیس مدارس نظامیه نبردی بنیادین را باتکثرگرایی در حوزه اندیشه و مذهب آغاز کرد و با تکیه بر قدرت نظریه پردازی فقهایی چون ابوحامد غزالی به نتایجی تعیین کننده در تقابل با خردگرایی دست یافت.