بررسی عدالت ترمیمی: از علل شکل گیری تا نظریه و مدل های پیرامون آن

عدالت ترمیمی را فرآیندی تعریف کرده اند که به موجب آن، بزهکار، بزه دیده و جامعه محلی و یا به عبارت بهتر هر فردی از اعضای جامعه که از ارتکاب جرم متاثر شده و از آن متضرر گردیده است گرد هم جمع می آیند و اصولا به کمک یک تسهیل گر یا میانجی گر مشکلات ناشی از ارتکاب جرم را مطرح نموده و در حل و فصل اختلافات پیش آمده مشارکت می کنند. از علل شکل گیری این نظریه می توان به انتقاد و ایرادهای وارده به نظام عدالت کیفری کلاسیک پرداخت که در مهار کردن بزهکاری و کنترل آن و هم چنین اصلاح و درمان بزهکاران و هم چنین جبران خسارت وارده بر بزه دیدگان با شکست مواجه شد. هم چنین با ظهور و بروز جرم شناسی جدید موسوم به جرم شناسی واکنش اجتماعی و به ویژه شاخه های آن مانند جرم شناسی برچسب زنی و جرم شناسی بزه دیده شناسی ، عدالت ترمیمی یا سازشی به صورت تدریجی وارد سیاست تقنینی کشورها شد. در عدالت ترمیمی دو مدل یا دیدگاه وجود دارد که عبارتند از گرایش یا مدل ناب خواه و گرایش بیشینه خواه. مدل ناب خواه معتقد است که فرآیند عدالت ترمیمی و برنامه های آن باید آنچنان توسعه یابند که روزی جایگاه عدالت کیفری را بگیرند . در واقع طرفداران این مدل معتقد به انحلال نظام عدالت کیفری هستند. ولی مدل بیشینه خواه معتقد است که نباید از دستگاه عدالت کیفری غافل شد و اگر روزی فر آ یندها و برنامه های عدالت ترمیمی قادر به حل و فصل اختلافات نبود دستگاه عدالت کیفری بتواند مشکلات بوجود آمده را حل نماید و در واقع معتقدند که عدالت ترمیمی و عدالت کیفری باید مکمل هم باشند. هم چنین قانون گذار کشور ما به تبعیت از نظریه عدالت ترمیمی ماده 83 را در قانون آیین دادرسی کیفری پیشبینی نموده و در برخی جرایم ارجاع به میانجیگری را پیشنهاد کرده است.