بررسی شرایط قابلیت استماع دعوا در آیین دادرسی مدنی ایران

دادخواهی حق مسلم هر شخص است، اما شخصی که قصد اعمال دادخواهی را دارد، در صورتی می تواند حق خود را اعمال کند که دارای شرایطی باشد. عدم وجود هر کدام از این شرایط مانع رسیدگی به دعوا خواهد شد و دادگاه در صورت احراز عدم وجود هر یک از این شرایط، قرار عدم استماع دعوا را صادر خواهد کرد. این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی نگارش یافته است، ضمن بررسی شرایط قابلیت استماع دعوا در دادرسی، به مطالعه آراء حقوقدانان و آراء قضایی پرداخته و یافته های پژوهش چنین شد که تعیین خوانده بوسیلۀ خواهان، ذینفع بودن خواهان، مشروعیت خواسته، اهلیت خواهان، برخورداری خواهان از سمت یعنی رابطۀ حقوقی خواهان با آنچه که درمورد آن اقامه دعوی نموده، شرایطی است که بنای قانونگذار ایران و استرالیا برای استماع دعوا بر آن قرار گرفته است. همچنین، عین بودن خواسته؛ ذینفع بودن خوانده، اصیل بودن خوانده؛ شخصیت حقوقی خوانده؛ لزوم ثبوت ارکان دعوا؛ تجزیه ناپذیر بودن دعوا؛ توان قانونی خوانده و اعتبار امر قضاوت شده، مجموع شرایطی هستند که در فقه اسلامی و حقوق ایران، ارزیابی استماع دعوا بر مبنای آنها صورت می‎پذیرد. اینکه آیا طرح دعوای خارج از موعد قانونی و سکوت خواهان و یا خوانده در جلسۀ رسیدگی، بتواند به عنوان مانعی برای استماع دعوا لحاظ گردد، ابهاماتی است که مطالعۀ حاضر بدان ها پاسخ می دهد.