سعادت و شقاوت از دیدگاه ارسطو و ملامهدی نراقی

دیدگاه اخلاقی علامه بزرگوار مرحوم مولی مهدی نراقی را می توانیم در زمره مکتب های سعادت گرا به حساب آوریم و از این روی این دیدگاه را در میان نظریات غایت انگار قرار می دهیم. آنچه در این نوشتار به آن توجه شده است، اولا و بالذات بررسی مکتب سعادت گرایانه ایشان است و ثانیا و بالعرض بررسی تطبیقی و اجمالی دیدگاه های ایشان و نظریات ارسطو است. با واژه سعادت و نیز معادل آن یعنی eudaimonia و نیز واژه سعید و معادل آن eudaimon در آثار و نوشته هایی که منسوب به ارسطو است و نیز در آثار مرحوم مولی محمد مهدی نراقی بویژه جامع السعادات از جایگاه ویژه و خاصی برخوردارند. ارسطو با اینکه سعادت را در گرو کمال تمام این قوا می داند، اما تاکید فراوانی بر فضایل عقل نظری دارد، زیرا به عقیده ایشان آدمیان به واسطه قوه ادراک نظری است که تا حدی به خدا شبیه می شوند و بدین ترتیب تا اندازه ای از آن نوع خیر حیات که خداوند همواره و به حد کمال از آن بهره مند است، بهره می برند. مرحوم نراقی غایت سعادت و نهایت درجه سعادت را از زبان حکما تشبه آدمی به مبدا معرفی می نماید با این که از آدمی افعال، از آن جهت که زیبا هستند، صادر شود نه این که انجام کارها برای جلب منفعت یا دفع مضرة باشد و این مهم زمانی حاصل می شود که حقیقت وی (که از آن به عقل الهی و نفس ناطقه تعبیر می شود) خیر محض شود با این که از جمیع خبائث جسمانیه و اقذار حیوانی پاک شود. از عبارت هایی که از این دو شخصیت مطرح شد، به دست می آید که هر دو فضایل را وسیله رسیدن به سعادت تلقی می نمایند که البته با توجه به این که سعادت حقیقی نزد آن دو تا حدودی متفاوت است، محدوده کارکرد این فضایل نیز براساس محدوده سعادت حقیقی متفاوت خواهد بود.