ظرفیت و ضرورت نهضت سواد رسانه‏ای در گام دوم انقلاب اسلامی با تاکید بر فضای مجازی

انقلاب اسلامی ایران در دهۀ 1970 میلادی در شرایطی به پیروزی رسید که جهان شاهد کوران تحولات عمدۀ بین‏المللی بود و چپ و راست مدرنیته، همۀ آنچه در چنته داشتند به عرصۀ تقابل نظری و عملی آورده بودند تا سرپوشی باشد بر همۀ ناتوانایی‏های خود در تحقق بهشت زمینی که وعده‏اش را می‏دادند، اما بروز و ظهور نهضت بزرگ دینی که دین و دنیا را در کنار هم‏دیگر مطرح می‏نمود، کلیشه‏های مدرنیته را در نظر عالمیان درهم‏می‏شکست. از‏این‏رو مدرنیته با ظهور انقلاب اسلامی، همۀ توان رسانه‏ای خود را برای سرکوب‏کردن صدای توحیدی این انقلاب و هجمه به آن به میدان آورد. امروز در چهل‏سالگی انقلاب اسلامی، رهبر معظم انقلاب در بیانیه راهبردی گام دوم، رهنمودهایی وزین مطرح می‏فرمایند که به ادعای نگارنده، ظرفیت و ضرورت نهضت سواد رسانه‏ای را ایجاب می‏کند. مسئله پژوهش حاضر سه بُعد دارد: در بُعد اول تلاش می‏شود مفهوم «سواد رسانه‏ای» در پرتو نظام‏های اجتماعی در فضای مجازی ترسیم گردد و در مقابلِ کسانی که سواد رسانه‏ای را همۀ سواد فضای مجازی می‏دانند، تبیین و مفهومی روشن ارائه نماید. در بُعد دوم، ضرورت نهضت سواد رسانه‏ای تحلیل می‏شود و در بُعد سوم مبتنی بر اصل نگاه توامان فرصت- تهدید به فضای مجازی تلاش می‏شود از سویی تهدیدها و نقاط ضعف و از سوی دیگر، فرصت‏ها و نقاط قوتی که مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم و درخصوص سواد رسانه‏ای به‏ آن‏ها اشاره‏ کرده‏اند، استخراج شود. روش‏شناسی پژوهش، دلالت‏پژوهی است که منجر به احصای 46 مورد دلالت‏های این بیانیه در قالب سه رویکرد حفاظت‏گرا، رمزگشا و مشارکتی شده است؛ رویکردهایی که با توسعۀ فضای مجازی، گستره‏ای از نگاه انفعالی تا فعال به مخاطب دارند و ظرفیت‏های فراوان انقلاب اسلامی چه در محتوا و چه در کنش‏گران می‏تواند پیش‏ران نهضت سواد رسانه‏ای در گام دوم انقلاب اسلامی باشد.