جمهوری اسلامی ایران و مطالعات معنویت (معرفی و ارزیابی دستاوردها)

چکیده«معنویت»، به عنوان اصطلاحی کلیدی در منظومه فکری رهبری، در بیانیه گام دوم انقلاب (هم در بخش معرفی برکات انقلاب و هم در بخش توصیه ‏هایی برای آینده) حضوری پررنگ دارد. در این مقاله با مبناقراردادن تعریف معنویت و شاخصه‏ های آن در بیانیه گام دوم تلاش می‏شود چارچوبی نظری برای احصای دستاوردهای انقلاب اسلامی در زمینه مطالعات معنویت طراحی شده و به کمک آن این دستاوردها ارزیابی شود. اگر این نوع مطالعات براساس معنای «معنویت» در گفتمان انقلاب اسلامی را به عنوان جریان اصلی مطالعاتی فرض بگیریم در ارتباط با آن، دو دسته جریان مطالعاتی دیگر نیز قابل شناسایی است که یکی را جریان‏های «هم‏ خانواده» و دیگری را جریان‏های «نقد رقیب» می‏نامیم.در جریان مرکزی که مطالعات معنویت براساس تعریف رهبری انجام می‏شود می‏توان دو دسته مطالعه (معرفی، تبیین)، در مطالعات جریان‏های هم ‏خانواده چهار دسته مطالعه (ثقلینی، علمایی، واکنشی و حکمی) و در دسته سوم، یعنی جریان‏های مطالعاتی نقد رقیب نیز دو دسته (تدافعی و تبیینی) را شناسایی کرد. با معرفی و ارزیابی دستاوردهای پژوهشی انقلاب اسلامی براساس این چارچوب نظری مشاهده شد که کمترین توجه مطالعاتی به معنویت ذیل گفتمان مرکزی صورت گرفته و بیشترین توجه نیز در قالب انفعال نسبت به معنویت‏های نوظهور و به شکل تدافعی و واکنشی بوده است.