بررسی چالش ایده های تمدنی عصر پهلوی دوم

چکیدهنگاه به زندگی اجتماعی ایرانیان/ مسلمانان از منظر تمدنی که بیش از یک صد سال دیرینه دارد، در عهد پهلوی دوم رشدی چشمگیر یافته، چنان که صاحب نظرانی از این رهگذر به ایده/ نظریه پردازی پرداختند. عامل اصلی این گسترش را بیش از هر عنصری در آشنایی ایرانی ها با زندگی مردم جوامع دیگر از یک سو و گسترش آگاهی از سوی دیگر باید جستجو کرد. پیشاهنگان جامعه در رویکردی مقایسه ای، نه تنها زندگی مردم را مطلوب و متناسب با حقوقشان نمی دیدند، بلکه در سنجه تمدنی آن را بسیار نابسامان و بدور از حداقل های زندگی انسانی ارزیابی می کردند، از این رو در راستای پیدا کردن علل و عوامل آن و نیز راه های برون رفت از آن، به نگاه تمدنی پناه برده و از آن منظر به طراحی راهکار پرداختند، هر چند ایده/تئوری های ارائه شده با چالش هایی روبرو شده و موانعی را تجربه کرد. این مقاله می کوشد تا با روش تحلیل تبیینی به این پرسش کانونی پاسخ دهد که مهم ترین چالش هایی که ایده های تمدنی در عصر پهلوی دوم با آن ها روبرو بودند، چه بود. فرضیه مقاله آن است که چون هر طیف از ایده پردازان بر مبنای فهم و دریافت خویش از تمدن و بدون شناخت بسترهای فرهنگی تاریخی و نیازهای پایه ای جامعه وارد میدان شده بودند، بی آن که گفتگوی هم اندیشانه در میان آنان پدید آید، نتوانستند تاثیر ملموسی در حیات ایرانی بر جای بگذارند، اما ایده ای که با روند زیست-اجتماعی جامعه سازگاری داشته، عملا توانست کارآمدی خود را با پیشامدهای بعدی به اثبات برساند.